Duurzaam bouwen draait uiteindelijk om de houdbaarheid van keuzes
Is duurzaam bouwen een kwestie van radicaal hergebruik? Van een nieuwe manier van aanbesteden? Of van snelheid en opschalen?
Architectuur draait niet alleen om muren maar om levensvormen. Deze drie recente projecten tonen dat gebouwen vandaag steeds meer ademen, voelen en herinneren. Niet letterlijk, maar in de manier waarop ze zich verankeren in hun omgeving: ecologisch, cultureel en emotioneel.
Is duurzaam bouwen een kwestie van radicaal hergebruik? Van een nieuwe manier van aanbesteden? Of van snelheid en opschalen?
In Eindhoven besloot de gemeente in 2012 het radicaal anders te doen: zeven gemeentelijke gebouwen, waaronder het stadhuis en de stadhuistoren, moesten grondig worden verduurzaamd. Geen klassieke aanbesteding, maar een alliantie met ontwerpers en bouwers die samen nieuwe kennis wilden ontwikkelen. Uit ruim 200 reacties kwam consortium !mpuls - met DOOR architecten, RU+PA, Brink, DWA, Kuijpers en Ballast Nedam Zuid - als winnaar naar voren. Het resultaat: intenties werden afspraken, en creatieve oplossingen leverden tastbare milieuwinst op.
De jaarlijkse keuzestress van Dutch Design Week komt er weer aan, en dit jaar is het extra menens. Voor de 25e jubileumeditie pakt de organisatie groots uit. Daarom helpt de redactie je traditiegetrouw op weg. We selecteerden zeven plekken die het bezoeken meer dan waard zijn tijdens deze feestelijke editie van het Eindhovense designfestival.
Hoe versnel je de woningbouw en verminder je tegelijk de CO2-uitstoot? Voor architect Marc Koehler is de oplossing glashelder: modulair bouwen met kruislings verlijmd hout. Zijn project Poppies in Amsterdam bewijst dat dit snel, betaalbaar én vernieuwend kan: het is een van de eerste woongebouwen in Europa met verhandelbare CO2-certificaten.
Wat betekent schoonheid in een tijd van crisis, angst en prestatiedwang? In haar lezing op het ARC25 Podium riep Saar Meganck op tot hernieuwde scherpte in het gesprek over schoonheid. Niet als vrijblijvende esthetiek, maar als vorm van verzet tegen de verschraling van het vak. Ze introduceerde twee treffende begrippen - discoursgezelligheid en regelgevende gezelligheid - als waarschuwing voor architecten die te comfortabel of te volgzaam zijn geworden. Bekijk haar ARC Talk terug of lees het transcript.
Hoe kunnen robotica en keramiek bijdragen aan een klimaatadaptieve stad? Met een 3D-geprinte terracotta tegel waarin beplanting kan groeien, dachten ze bij Studio RAP. Het project zit nog in de onderzoeksfase maar het Rotterdamse bureau is ambitieus: een gevel die niet alleen fraai is, maar ook letterlijk leeft.
De woningbouwproductie loopt terug, maar internationale belegger Greystar bouwt in Nederland gestaag door. Zelf opgeleid als architect, ziet senior managing director Mark Kuijpers daarbij een cruciale, maar onderbelichte rol voor architecten. Volgens hem hebben zij zich in Nederland te veel laten terugdringen tot esthetische ontwerpers, terwijl de echte kansen liggen in het begrijpen van bouwkosten, exploitatie en beheer. 'Als architecten onze taal beter spreken, maken ze meer impact.'
Op woensdag 12 november organiseert de Architect weer een nieuwe avond in Pakhuis de Zwijger waarin we de printeditie tot leven brengen. Dit keer staat het thema 'schoonheid in de architectuur' centraal. Jeroen de Willigen, Marjolein van Eig, Nele de Raedt, Liesbeth Brink, Job Floris en Roberto Meyer komen spreken.
Job Floris, architect en medeoprichter van het Rotterdamse bureau Monadnock, houdt het vizier graag breed. Zijn werk laat zien dat het mogelijk is om vrij van opgelegde restricties een eigen stijl te ontwikkelen geïnspireerd op regionale of historische bouwstijlen én persoonlijke voorkeuren.
Heel even had de jury van de ARC25 Renovatie en Transformatie Award stilgestaan bij de vier nieuwe entrees van twee flatgebouwen uit de jaren tachtig in Vlaardingen. 'Elegant', noemde juryvoorzitter Jan Peter Wingender ze. De juryleden keken geboeid naar de foto's en tekeningen, ingestuurd door hp architecten. Toch besloten ze door te gaan naar het volgende project - deze aanbouwtjes waren te klein om als kanshebbers door te gaan. Ik besloot er wel naartoe te gaan.
De Romeinse architect Vitruvius (circa 85-20 v.Chr.) stelde drie voorwaarden op voor een goed gebouw: firmitas (bouwkundige kwaliteit), utilitas (functionaliteit) en venustas (schoonheid). Sinds een eeuw richten architecten zich echter vooral op de eerste twee, als goede nazaten van het modernisme. Op het pad van schoonheid begeven is een glibberig gebeuren. Maar in de onderstroom begint er iets te veranderen. Als tegenreactie op de huidige risicomijdende en efficiënte bouwcultuur, staat bij steeds meer bureaus schoonheid in architectuur op de agenda. In deze editie van de Architect gaat de redactie op zoek naar inspirerende voorbeelden.
De woningopgave vraagt architecten om anders te denken: sneller schakelen, circulair werken en tóch een herkenbare handtekening zetten. Circle Living biedt een modulair woonconcept waarin ontwerpvrijheid en standaardisatie elkaar versterken. 'Een herbruikbare basis met losmaakbare afbouw, die je per locatie en doelgroep vormt en later zonder problemen aanpast.'
Het Nederlands-Oekraïense bedrijf WoodMart wordt geleid door Mart, zijn vrouw Natali en hun vriend en zakenpartner Wick. Al 17 jaar wordt er een Europees assortiment gevelbekleding en buitenvloeren geproduceerd van premium kwaliteit — oorspronkelijk in Oekraïne, inmiddels vooral in Polen. Wat begon als maatwerkmateriaal voor hun eigen projecten, is uitgegroeid tot een breed en gecertificeerd Woodfibre-assortiment met een eigenzinnig verhaal.
In het voorjaar van 2025 werd in Hellendoorn een bijzonder project opgeleverd: 15 volledig biobased flexwoningen. Dit innovatieve project kwam tot stand door een samenwerking tussen de gemeente Hellendoorn, woningcorporatie Reggewoon en BouwNovum. De woningen combineren duurzame materialen met Duco-systemen voor optimaal wooncomfort met minimale milieuimpact.
Er wordt regelmatig gediscussieerd over de verschillende bouwsystemen. Wat dan het beste systeem lijkt wordt vooral bepaald door de beeldvorming die vanuit de media is ontstaan of wat men graag zou willen. Alles helemaal kant en klaar uit de fabriek laten rollen lijkt zo'n mooie visie. Geen handjes op de bouw, snelheid en geen weersinvloeden. Zo creëer je een ideaal beeld van kant-en-klare prefabricage in de fabriek en een bijbehorende veronderstelling dat dit beter en goedkoper is. Maar is dit wel zo?
Succesvolle architectuur vraagt om samenwerking met de juiste partners. MVSA's Notting Hill in Hoofddorp laat zien hoe innovatieve steenstrips van MBI leiden tot een kwalitatief hoogwaardig gebouw.
De stad Lokeren (BE) heeft onlangs het nieuwe zwembad 'Durmehal' geopend. Het voormalige Durmebad is gesloopt, waarna op dezelfde locatie een volledig nieuw zwembadcomplex is gerealiseerd. Voor dit project heeft Aliplast de aluminium kozijnen en vliesgevels geleverd.
Bureau Kroner maakte het ontwerp voor het nieuw hoofdkantoor met distributiecentrum van outdoorwinkel Bever aan de rand van Pijnacker. Het gebouw is in de zomer van 2025 opgeleverd en weerspiegelt de duurzame ambities van het Bever. De nieuwe locatie biedt ruimte aan alle onderdelen van het bedrijf, van de logistiek tot reparatie en kantoorwerk.
In Twello is een nieuwe brandweerkazerne in gebruik genomen die volledig aansluit bij moderne duurzaamheids- en circulariteitseisen. Opvallend is de houten draagconstructie met gelamineerde liggers en het gebruik van biobased materialen als hout, leemstuc en marmoleum. Het zadeldak met keramische dakpannen en sedum sluit aan bij de landelijke omgeving en draagt bij aan koeling, akoestiek en luchtkwaliteit.
De Partij voor de Dieren wil architecten helpen in de biobased transitie. Ze schreven een woonprogramma waarin de adviezen van het College van Rijksadviseurs serieus worden genomen. Met aandacht voor de relatie tussen duurzaamheid, gezondheid en goede woningbouw. Toch klinkt het verhaal iets te veganistisch volgens Peter Michiel Schaap en vraagt hij zich af wat plantaardig eten met de wooncrisis te maken heeft.
Op weg naar Paris Proof bouwen staan de komende jaren CO2-arme materialen centraal én low-tech ontwerpen met minimale installaties. Dat klinkt technisch - en dat is het ook. Precies daarom liggen er kansen voor architecten. Want daar waar vrijwel alle betrokken partijen in een bouwproces een specifiek belang hebben, is de architect de aangewezen persoon om het grote plaatje in het oog te houden en uit alle materialen, installaties, dimensies en composities de juiste te kiezen.
'Architecten hoeven de ideale woningplattegrond niet meer uit te denken', aldus Mark Kuijpers van Greystar. Hij doet een oproep aan architecten om de taal van beleggers te leren spreken, zodat ze kunnen meedenken over bouwkosten, exploitatie en beheer. Voor de foto had hij zijn strakke pak met das verruild voor een architectonisch verantwoorde donkerblauwe trui. Misschien om zijn boodschap zachter te laten landen?
De partij met de meeste boter op het hoofd inzake alles wat raakt aan de wooncrisis is de VVD. De partij is de grootste aanjager van een woningmarkt die volkshuisvesting inruilde voor rendement. In de aanloop naar de verkiezingen klinkt plots weer zorg voor leefbare wijken — maar achter die woorden schuilt weinig van de liberale bevlogenheid waarmee het ooit begon.