Vanwege de strategische ligging van het Museumplein Limburg tussen de stad en het station drukt het gebied een flinke stempel op de stad Kerkrade. Het stedebouwkundige plan dat SHIFT in 2012 ontwierp voor het museumplein, gaat uit van duidelijke volumes die de route markeren en begeleiden. De ondergrondse entree van het bestaande museum voor mijnbouw en industrie werd in de plannen verwerkt en uitgebreid tot een infrastructurele as voor de ontsluiting voor de nieuwe gebouwen.
De aanbesteding voor het architectonisch ontwerp vond een jaar later plaats, in het najaar van 2013. In oktober 2015, krap twee jaar later, verrichtten Koning Willem-Alexander en koningin Maxima de officiële opening van het nieuwe museumkwartier. Niet mis voor een project waar een totale investering van 20,5 miljoen euro mee gemoeid is.
De ambities van de opdrachtgever waren vanaf het eerste moment aanzienlijk. Het was noodzakelijk dat het bestaande museum, dat door de jaren heen verschillende koerswijzigingen kende, een nieuwe koers moest gaan varen om relevant te blijven in de toekomst. Door twee programmaonderdelen toe te voegen, kon de vertaling gemaakt worden van het oorspronkelijke mijnbouwthema naar de huidige drie-eenheid techniek/wetenschap/design. Deze drieslag is voor de bezoeker en passant direct zichtbaar in de drie volumes die de publieksinstellingen Continium, Cube en Columbus herbergen. Continium is een ontdekcentrum voor wetenschap en techniek. Cube, het design museum, bevat design expo’s en labs. Columbus bestaat uit een uniek “Earth Theatre” in de vorm van een planetarium inversum en een National Geographic 3D-theater.
Het 'planetarium Inversum'. Fotograaf Kenneth Tan.
De bolvorm waarin het Planetarium Inversum zich bevindt, refereert met haar bolvorm aan de aarde. Om het programma van de bol compleet te krijgen, werd bovenin het auditorium geplaatst. De gecurvde vorm van het dak zorgt voor een bijzondere ruimte.
Ontgrensd museum
Het Museumplein biedt ruimte aan het "ontgrensde museum" als interactieve werkplaats waar de bezoekers geen toeschouwer zijn, maar deelnemers. Zij ontdekken de wereld en hun plek daarin door interactie, participatie en debat. Naast tentoonstellingsruimtes, biedt Museumplein Limburg dan ook plaats aan gedeelde faciliteiten voor conferenties, evenementen, workshops en educatie.
De multifunctionele ruimte in het Cube design museum.
De primaire vormen waarin de drie instellingen zijn ondergebracht, reflecteren de wens van de opdrachtgever om spectaculaire volumes die verwijzen naar het individuele programmaonderdeel dat ze herbergen. De architecten van SHIFT gaven aan deze wens een stedebouwkundige draai. Door hun positionering ten opzichte van het station en de route naar de stad, geven ze vorm aan de openbare ruimte. Het balkvolume fungeert als luifel voor passanten op de route. De duidelijke volumes zorgen voor een rustig, uitnodigend beeld voor passanten.
De route van station naar stad wordt links en rechts geflankeerd door doorzichten naar de ondergrondse entreehal. Deze ontsluit de drie programmaonderdelen en heeft ingangen aan de stations- en de stadzijde. Naast het nieuwe museumplein bevat de nieuwe ondergrondse wereld een centrale entreehal, een restaurant, ruimtes voor wisseltentoonstellingen, een patio en twee tunnels naar Cube en Columbus. De zichtrelatie tussen museum en stationsomgeving maakt de ervaring van zowel de museumbezoeker als de treinreiziger interessanter en gelaagder.
De dubbelhoge entreehal maakt een visuele verbinding met de looproute. Doordat het museale programma ook in de hal doorgetrokken kan worden, wordt de scheidslijn tussen binnen en buiten, tussen bezoeker en passant, diffuus.
Het verdiepte museumplein vormt het hart van Museumplein Limburg. Alle wanden, trappen en vloeren van de ondergrondse wereld zijn uitgevoerd in door en door gekleurd rood beton. Hierdoor krijgt de gehele onderwereld het karakter van een uitgraving, wat refereert aan het mijnbouwverleden van de regio. De rode betonwanden zijn gestort in een bekisting van ruwe houten latten waardoor zij een tactiele kwaliteit krijgen die contrasteert met de industriële afwerking en het abstracte karakter van de gebouwen boven maaiveld. Doordat de ruwbouw hier tegelijkertijd afbouw is, werd er aanzienlijk bespaard op bouwkosten en bouwtijd.
;
Het verdiepte museumplein.
De verstrengeling van openbare ruimte en Museumplein Limburg maakt het idee van het "ontgrensde museum" niet alleen waar in de figuurlijke zin, maar ook in fysieke zin: ook de passant wordt deelnemer.
