De wederopbouw van de binnenstad van Le Havre die tijdens de Tweede Wereldoorlog is plat gebombardeerd, begon in 1944 en was een immense onderneming. Ze is in de geschiedenis van de stedenbouw van de twintigste eeuw vrijwel zonder precedent, niet alleen in Frankrijk, maar in geheel Europa, zeker in vergelijking met andere Europese steden uit die tijd. In opzet en uitvoering vormt Le Havre zowel een alternatief voor de moderne stedenbouwkundige opzet waarvoor een stad als Rotterdam koos, als voor de nauwgezette reconstructies van de platgebombardeerde binnenstad zoals in het Poolse Warschau gebeurde.
Bouwgrid van 6.21 meter
Het meest uitzonderlijke aan het ontwerp van Auguste Perret is dat het uitgaat van een bouwgrid van 6.21 meter. Deze maat kwam tot stand door de breedte van de woonkamer, slaapkamer en bouwmuren bij elkaar op te tellen. Op deze simpele bouwmaat zijn alle geprefabriceerde bouwblokken gecomponeerd en de stedelijke ruimtes afgestemd. Voor de laatste greep Perret terug op Parijse voorbeelden, zoals de Champs Elysées voor de brede avenue die in oost-westrichting naar de Oceaan loopt, en de rue de Rivoli die de inspiratie vormde voor de met arcades omzoomde winkelstraat in noordzuid richting.
Grid van 8.10 meter
De werkwijze van Perret in Le Havre is ook het uitgangspunt geweest van Endry van Velzen voor het stedenbouwkundige centrumplan Anklaar in Apeldoorn. Van Velzen ontwierp een grid van 8.10 meter, een maat die hij ontleende aan de maten van de ondergrondse parkeergarage. Op deze gridmaat is in het geval van Anklaar alles terug te voeren, niet alleen de maat van de woningen en de winkels, maar ook de manier waarop de gevels zijn opgebouwd. Resultaat is een wereld waarin het draait om penanten, ritme, diepte, orde en details.
Grid- en koppenmaten
De Nijl tekende op basis van dit grid van 8.10 (of 4.05) meter de stedelijke structuur 1:500. De gevels zijn op basis van de koppenmaten van de baksteen 1:50 opgezet. In 8.10 meter passen 72 koppen. De penanten in de gevels beslaan 6 koppen. De verdelingen in de gevels zijn ingericht op deze koppenmaten. Zo heeft het blok met de arcade aan het open plein drie ramen per stramien en het blok met ondiepe woningen aan het Marktplein twee ramen per stramien. In dit blok liggen de penanten verschoven ten opzichte van de structuurmaat. Op de hoeken komt daardoor een halve travee vrij.
Bemiddeling architectuur en commercie
Voor Van Velzen was de koppenmaat een prettig middel om verhoudingen en maatverdelingen in te tekenen. Maar het bemiddelt ook in de bij winkelcentra soms moeizame relatie tussen architectuur en commercie. In de winkelpuien zit om de 4.05 meter een penant van 60 cm. De pui zelf ligt drie koppen terug (30 cm). De discussie was of de puien niet meer naar voren gebracht konden worden, zodat het winkelende publiek beter naar binnen kan kijken. Veel winkels hebben echter nauwelijks nog een etalage. Evenals de arcade aan het open plein, dempen de penanten de commerciële sfeer.
Traditie van pleinen, arcades en gevels
De herstructurering van stadsdeelcentrum Anklaar is bijzonder interessant te noemen. De gebouwen met woningen en winkels zijn afgestemd op de stedelijke open ruimtes, door middel van een modulatie van 8.10 meter. Het is daarmee een plan dat zich bewust is van zijn traditie met pleinen, arcades en gevels. Tegelijkertijd is het ook een plan waarin dankzij de gekozen modulatie geen spanning is ontstaan tijdens de uitvoering. Deze is in dit geval zonder noemenswaardige problemen verlopen, enigszins in tegenspraak met het tumultueuze voortraject.
Stadsdeelcentrum Anklaar, Operaplein, Apeldoorn Zevenhuizen
Opdrachtgever masterplan Gemeente Apeldoorn Adviseur en ontwerp masterplan De Nijl Architecten Opdrachtgever blokken noordrand Habion (woningen en voorzieningen) en BPD (winkels) Ontwerp blokken noordrand LEVS Aannemer blokken noordrand Aan de Stegge Opdrachtgever parkeergarage en overige blokken en paviljoens BPD Ontwerp parkeergarage en overige blokken De Nijl Architecten Aannemer parkeergarage Aan de Stegge Aannemer overige blokken en paviljoens Ten Brinke Bouw Opdrachtgever openbaar gebied gemeente Apeldoorn Ontwerp openbaar gebied gemeente Apeldoorn Aannemer openbaar gebied Dura Vermeer Categorie gebiedsontwikkeling Programma 14.250 m2 commercieel, 187 woningen en 527 gebouwde parkeerplaatsen Datum masterplan 2004-2010 Datum ontwerp en realisatie parkeergarage, bebouwing en openbaar gebied 2012-2019 Fotografie Jannes Linders
