De milieubelasting van de bouwsector is aanzienlijk, vanaf ontwerp van het gebouw tot aan het eind gebruik. En of het nu renovatie, een vernieuwing, of een mogelijke sloop is, elk onderdeel van dit complexe proces heeft een eigen “CO2 footprint carbon”. De belangrijkste uitdaging is dan ook om deze zo klein mogelijk te houden.
Volgens actueel onderzoek is de sector goed voor 10% van de wereldwijde broeikasgas- emissies.”
CO2-emissies die verantwoordelijk zijn voor de opwarming van het klimaat, zijn sinds 1997, toen het internationale Kyoto-protocol voor de reductie van broeikasgasemissies werd getekend, een van de belangrijkste doelstellingen van het proactieve ontwikkelingsbeleid van veel landen geworden. Volgens een actueel onderzoek van het World Economic Forum en de Boston Consulting Group (2021) is de sector goed voor 10% van de wereldwijde broeikasgasemissies. De recentelijk aangekondigde visie van de Europese Commissie over een klimaatneutraal Europa heeft de handelingen van landen, bedrijven en non-profitorganisaties al beïnvloed. Veranderingen tasten belangrijke economische sectoren over de hele wereld aan inclusief de bouw en architectuur.
Waarmee moet een architect rekening houden bij het ontwerpen van een groen gebouw?
1. Schenk aandacht aan verborgen sociale kosten
Een duurzaam ontwerp moet met ‘verborgen’ sociale kosten rekening houden en deze tot een minimum beperken. Tot de verborgen kosten horen onder andere de locatie van het project die een directe invloed op CO2-emissies zal hebben. Immers, hoe verder het project van openbaar vervoer verwijderd is, hoe meer het verkeersstromen beïnvloedt en daarmee de CO2-emissies. Het is ook belangrijk om het natuurlijke landschap zo min mogelijk te verstoren en zoveel mogelijk groen te behouden.
Net zo belangrijk is een juist ontwerp van de constructiedetails om het ontstaan van koudebruggen te minimaliseren. Om de juiste dichting van de gebouwschil te verzekeren, moet de architect aandacht besteden aan:
- De constructieve voegen (aansluitingen van buitenwand en vloer)
- Sparingen in constructieve elementen (sparingen verwarmingssysteem)
Een van de belangrijkste aspecten van duurzaam ontwerpen is ook het opnemen van balansventilatie met WTW om de warmte efficiënt uit de ventilatielucht terug te winnen. Om warmteverliezen te minimaliseren, loont het de moeite om aandacht te besteden aan mogelijke lekken, zoals:
- Roosters in ventilatiesystemen (randen van roosters in badkamers en keukens)
- De plaats van onderdelen van de elektrische installatie (wandcontactdozen, dozen, schakelaars)
In een luchtdicht gebouw kan de ruimteventilatie beter worden geregeld.”
Wanneer er warmteverlies is in de winter, moet dit door de gebruikers worden aangevuld. Hierdoor gaat het energieverbruik omhoog, en dit vergroot je CO2 uitstoot. Een dergelijke situatie kan zich in de zomer voordoen, als bijvoorbeeld snel opwarmende kantoorgebouwen intensief gebruik moeten maken van airconditioners die ook het stroomverbruik van het net verhogen. In een luchtdicht gebouw kan de ruimteventilatie beter worden geregeld, maar heeft daarnaast een grote invloed op de minimalisering van luchtverontreiniging. Op zijn beurt reduceert dit het risico van allergenen of vochtindringing.
Maak het je niet gemakkelijk
Kosten in de ontwerpfase als sociale kosten bestempelen is de gemakkelijke weg. De waarde van een onvoldoende gecommuniceerde investering betaalt zich niet uit. Het zal moeilijker voor de investeerder zijn om huurders te vinden, de bedrijfskosten zullen hoog zijn om maar niet te spreken van het leef comfort in een ruimte waar groen en schaduwen zeldzaam zijn. In een milieubewust project staat de mens altijd centraal. Het voldoen aan sociale verwachtingen betaalt zich wel uit. Het vertaalt zich direct in economische risicoreductie en een zekere mate van opbrengst.
2. Kies ecologische grondstoffen
Een goed doordacht ontwerp is belangrijk voor een reeks van milieukosten, van product-keuze tot het gebruik en uiteindelijke sloop van een gebouw.
Een ontwikkelaar die kiest voor een ‘groen gebouw’ moet met natuurlijke bouwmaterialen die bij elke fase van de bouw kunnen worden gebruikt, rekening houden. Daarom is de aanpak van de architect en de bouwer zo belangrijk en moet er met name aan de uitvoeringsaspecten aandacht worden geschonken.
Een van de meest gewaardeerde grondstoffen is aluminium. Het wordt gemaakt door onzuiverheden uit bauxieterts te reduceren en zuurstof te onttrekken. Dankzij zijn bijzonder lage gewicht, de bewerkbaarheid, het gemak van hergebruik en de weerstand tegen corrosie is het een van de milieuvriendelijkste materialen. Daarnaast verliest het bij recycling zijn unieke eigenschappen niet, waardoor het telkens opnieuw kan worden gebruikt.
3. Beperking van creativiteit?
De ontwerpelementen van energiezuinige en duurzame gebouwen worden vaak eentonig. De gebouwvorm moet compact zijn met zo min mogelijk uitbouwen of inspringingen. Voor de buitenbekleding worden de laagst mogelijke U-waarden aanbevolen. De trend van buitenbekledingen heeft als doel om een warmteopslagcapaciteit te bereiken die afhangt van het type van de gebruikte materialen.
Noemenswaardig is daarnaast dat zuidgevels zo veel mogelijk glas moeten hebben om zo veel mogelijk zonne-energie te kunnen absorberen, de winst van passieve zonne-energie is met name in de winter gewenst. Daarnaast moet een duurzaam ontwerp in de zomer van buitenzonwering zijn voorzien. Het tegengestelde geldt voor de noordgevel. Hier geldt: "hoe minder glas hoe beter".
Laten we een betere toekomst bouwen
De klimaatcrisis heeft grote invloed op bedrijfsmodellen wereldwijd en verandert het consumentengedrag. Het denken over het ruimtelijke ontwerp verandert ook. Verandering is mogelijk, maar een holistische aanpak door alle deelnemers in het investeringsproces is voor een succesvolle invoering nodig; van investeerder en besluitvormers tot architecten, onderaannemers en hoofdaannemers.
Dit artikel is gesponsord door Aluprof.
