Harm Tilman (1954, Rotterdam) is auteur, docent, moderator en zelfstandig redacteur op het gebied van architectuur en stedenbouw. Tot 2021 was Harm hoofdredacteur van het de Architect. Daarvoor werkte hij o.a. als coördinator en docent stedenbouwkunde aan de Academie van Bouwkunst Rotterdam.
De vakantie staat voor de deur, met uitzicht op een eindeloze zomer vol zon en wolken. We sluiten een half jaar af waarin weer voorzichtig positief over architectuur wordt gesproken. Maar wat zijn in de komende tijd nu precies de kansen en uitdagingen voor architectuur?
Wat is de volgende generatie architectuur? Hoe ziet de architectuur van de nieuwe generatie eruit? Dit zijn enkele van de vragen waarop we antwoorden zoeken tijdens het eerste ARC15 Lab dat we op 19 november 2015 in Dordrecht organiseren. Architecten en deskundigen zullen zich samen met de deelnemers aan het Lab buigen over onderwerpen als nieuwe woonproducten, gezondheid, industrialisatie en circulaire economie.
Onlangs circuleerde in de sociale media een anekdote over een ballonvaarder die de weg kwijt is, zijn ballon laat zakken en een man op de grond de weg vraagt. Deze antwoordt hem door zijn positie door te geven, waarop de ballonvaarder antwoordt: "U bent zeker een adviseur. Alles wat u zegt is technisch gezien juist, maar ik heb helemaal niets aan deze informatie. En ik ben nog steeds verdwaald." Daarmee is het verhaal nog niet klaar. De adviseur concludeert op zijn beurt, dat de man in de ballon wel een manager moet zijn. "U heeft geen idee waar u bent en al helemaal niet waar u naar toe gaat. U heeft iets beloofd wat u niet kan waarmaken en u verwacht van mij dat ik uw probleem oplos. Uw positie is niet veranderd, maar op een of andere manier is het nu ineens mijn schuld."
Het mechanisme van sloop en nieuwbouw is een onderligger bij veel projectontwikkeling. Zeker in het verleden werden bestaande scholen vaak gesloopt, waar behoud en transformatie ervan even of vaak zelfs meer dan lonend zou zijn geweest. Voor hergebruik zijn op het vlak van financiering en exploitatie andere modellen nodig. Maar geldt dit ook voor de architectuur? Dat hangt er vanaf, zoveel maakt de tentoonstelling 'Herbestemmen van school naar school' door Mevrouw Meijer in Architectuurcentrum ABC te Haarlem duidelijk.
Renovatie was lange tijd het afvalputje van de architectuur. Vaak werd pas besloten tot het opknappen van de woningen als nieuwbouw te duur uitviel of te weinig rendeerde. Architecten hielden zich grotendeels afzijdig van deze opgave. Renovatie was een 'lower end' bouwproduct. Op de architecten die zich er wel mee bezig hielden, werd hooguit neergekeken. Dat is nu gigantisch aan het veranderen.
Voor de aanpak van leegstand zullen we creatiever moeten worden om tot nieuwe bestemmingen te komen, klonk het afgelopen week op de Provada. Het Transformatieplein, een gezamenlijk initiatief van Cobouw, de Architect en Vastgoedmarkt, bracht eigenaren van leegstand vastgoed voor de derde maal samen met architecten die leegstaand vastgoed een nieuwe toekomst willen geven.
Architectuur zet naast esthetiek steeds vaker in op financiering en comfort. Door het grote publiek wordt ze echter nog altijd beoordeeld op haar wow-effect. Dat bleek afgelopen week toen in Amsterdam vlak na elkaar twee architectuurprijzen werden uitgereikt. Beeldvorming en realiteit beginnen flink uit elkaar te lopen.
Gebouwen doen er meestal lang over. Voor een bouwproces kun je tegenwoordig minimaal vijf jaar uittrekken, vaak gaan de eerste ideeën nog veel langer terug. Dat geldt ook voor de acht kanshebbers van de Gebouw van het Jaarprijs 2015 die komende woensdag in Amsterdam wordt uitgereikt. Kan wie geïnteresseerd is in de staat van de hedendaagse Nederlandse architectuur, daarom misschien niet beter afreizen naar de expo in Milaan?
Kun je een woning met een koelkast vergelijken? Jan Willem van de Groep deed het in zijn Cobouw-column. Volgens hem wordt het met de opkomst van de 'smart industry' mogelijk om voor grote bouwstromen gebruik te maken van 'geheel nieuwe producten en componenten', zonder dat dit ten koste gaat van de verschijningsvorm van een gebouw. De essentie van het ontwerpvak zou bij industriële ontwerpers en software komen te liggen.
Ik houd dit niet lang meer vol, zegt de Noorse architect Halvard Solness tijdens een bureaubespreking. Hij overweegt de opdracht voor een woonhuis terug te geven: 'dat doe ik liever dan rotzooi maken'. Solness is de hoofdpersoon van Henrik Ibsen's gelijknamige toneelstuk uit 1892, dat op dit moment door het Nationale Toneel in het hele land wordt gespeeld. In veel opzichten had het stuk vandaag de dag geschreven kunnen zijn.
