Villa Juliana in Leeuwarden door Borren Staalenhoef Architecten

Door Willem Wopereis - Van een sombere villa op een van de mooiste plekken in Leeuwarden heeft Borren Staalenhoef Architecten met een doordachte ingreep een met licht overgoten huis voor een groot gezin gemaakt. Het gemeentelijk monument uit 1908 is oorspronkelijk door een aannemer getekend en gebouwd voor zijn eigen familie. Waar mogelijk is het pand in oude staat hersteld. De nieuwe toevoegingen zijn echter modern en zorgvuldig gedetailleerd en doen geen poging tot historiserende imitatie.

“Wij vonden het van oorsprong geen mooi huis”, aldus Jacob Borren, die samen met André Staalenhoef het bureau oprichtte. Dat er geen architect aan te pas kwam, blijkt uit de eclectische mix aan onder andere jugendstildetails en een oud glas-in-loodraam dat is gesplitst door een trap- bordes. De begane grond was opgedeeld in veel losse kamers, in de tuin stonden verschillende aanbouwen en schuurtjes. Door alles te strippen en de essentie van het herenhuis te achterhalen is een helder plan ontstaan dat voortbouwt op de bestaande structuur.

Villa Juliana in Leeuwarden door Borren Staalenhoef Architecten
De langgerekte aanbouw deelt de achtertuin in twee delen, die door de buitenkamer met elkaar worden verbonden - Beeld Pieter Kers

Hoewel de vraag van de opdrachtgevers eenvoudig was: een woonkeuken, garage en bovenal meer licht, was de oplossing minder evident. De voorgevel die over de oude vestinggracht uitkijkt op de Prinsentuin, is pal op het zuiden georiënteerd. De achterzijde is hierdoor erg donker en zou met een uitbreiding over de volle breedte van het huis nog somberder worden. Met een langgerekte aanbouw over de volledige lengte van de tuin beantwoordt het ontwerp de drieledige vraag met één ingreep. De twee architecten, beiden vroeger werkzaam bij Benthem Crouwel, denken in termen als logistiek en infrastructuur. De opgave is praktisch benaderd, het huishouden opgevat als een bedrijfsproces. Door de oorspronkelijke structuur van de twee  beuken en een middengang te behouden, kom je nog steeds in de kern binnen. De plaats van de voor- en achterdeur is ongewijzigd. De bestaande ruime hal is zo de enige plek waar zich jassen, tassen en schoenen van de kinderen ophopen.  Een dubbele deur biedt tegenwoordig toegang tot de woonkamer in de rechter beuk. Exact in het  verlengde hiervan sluit de aanbouw aan met een kamerbreed dakraam. Het aanrechtblok staat  centraal in de ruimte met daarachter een eettafel en een tweede zithoek. De nieuwe woonkeuken eindigt met een schuine wand die de knik in de kavel opvangt. Het sedumdak zet zich echter voort over een met hout afgewerkte buitenkamer waar een plataan doorheen steekt, en doet na een knik boven de garage dienst als carport.

Villa Juliana in Leeuwarden door Borren Staalenhoef Architecten
In het tuinontwerp is de centraal gelegen hal van het huis doorgezet als overdekt pad - Beeld Pieter Kers

Aankomen via de achterzijde is met vijf kinderen erg praktisch, beaamt de bewoonster. De garage staat vol kinderfietsen en is door een overdekt pad direct verbonden met de hal. Ronde koepels in het dak en een hoge achterdeur versterken deze route. Hoewel de witte gietvloer minder praktisch is met zoveel kinderen, is de ruimtelijke werking ervan erg sterk. Naast dat hierdoor in de 26 meter lange kamer en suite oud en nieuw worden verenigd, is ook van een somber huis geen sprake meer. De enorme hoeveelheid licht die door de grote glazen schuifpuien zowel via oost als west kan binnenvallen, wordt door alle witte oppervlakken tot diep in het bestaande huis gereflecteerd.

Lees ook: villa Juliana

De tuin is door de ingreep weliswaar in tweeën gesplitst, maar is hierdoor juist verrassend van opzet. De buitenkamer vormt de verbinding tussen twee afzonderlijke delen. Net als binnen kan buiten gedurende de hele dag met het zonlicht mee  worden geleefd. Hoewel ze geen interieur- of tuinarchitecten pretenderen te zijn, hebben Borren en Staalenhoef de structuur van zowel de keuken als de tuin vanaf de eerste schets meegenomen. Hierdoor is een integraal ontwerp tot stand gekomen dat de potentie van de kavel ten volle benut en dat niet alleen logistiek maar ook visueel en ruimtelijk erg sterk is. Met enkel een aannemer was dit niet gelukt.

Villa Juliana in Leeuwarden door Borren Staalenhoef Architecten
Plattegrond eerste verdieping Villa Juliana in Leeuwarden door Borren Staalenhoef Architecten