Uit ons archief: ING House (2002) in Amsterdam door Meyer en Van Schooten Architecten - Futuristisch gevaarte van aluminium en staal

Door Dominique Pieters - Transparantie is dé huidige toverformule voor utiliteitsgebouwen. Daarom kiezen architecten vaak voor een gevel die geheel of gedeeltelijk uit glazen elementen is opgebouwd. Ook het kantoorgebouw van Meyer en Van Schooten Architecten voor de ING Groep is door het gebruik van volledig glazen gevels uitermate doorzichtig. De gestroomlijnde vorm in geanodiseerd aluminium en glas, het stalen skelet, de beloofde duurzaamheid door vernieuwende installatietechnieken en de transparantie die ontstaat door het gebruik van glas, tuinen en vides verbeelden dynamiek en kwaliteit.

Aan de westzijde van het zuidelijke asfaltlint van Amsterdam ligt het kantorenpark De Zuiderhof. Het ING House van Meyer en Van Schooten Architecten lijkt in niets op de ongemeen zielige, eenvormige kantoorgebouwen die hier verder te vinden zijn. Met een lage voorkant, een hoge achterkant en een prominente schuine wreef lijkt het futuristisch gevaarte op een sportschoen of vanwege het metalen onderstel op een schaats. Andere benamingen die de ronde doen zijn strijkijzer, hst, schip en kruimeldief. De architecten vonden hun beperkingen in de grenzen van de langgerekte bouwkavel en de restricties voor de maximale hoogte. De schijnbaar autonome vorm yan het ING House heeft een relatie met de omgeving. Het gebouw is laag aan de westzijde - de kant van het natuurgebied de Nieuwe Meer en het Amsterdamse Bosen hoog aan de oostzijde, waar in de toekomst hoogbouw zal verrijzen. De glooiende glazen wand op het westen biedt vanuit verschillende ruimtes een prachtig uitzicht.

ING House in Amsterdam door Meyer en Van Schooten Architecten
ING House in Amsterdam door Meyer en Van Schooten Architecten

In het gebouw zullen de Raad van Bestuur en de stafafdelingen van ING Groep hun plaats vinden. Het herbergt diverse vergaderruimtes, een auditorium met 250 zitplaatsen, twee restaurants, keukens, loggia’s, een patio, een vide en enkele thematuinen die zijn ontworpen door Michael van Gessel. Het ontwerp voorziet in een licht, transparant kantoor van slechts 28 meter breed, 138 meter lang en 48 meter hoog, dat rust op zestien paren kolommen. Daardoor lijkt de bouwmassa boven het maaiveld te zweven. Om dit effect te versterken, bestaat het basement met lift en installatieschachten grotendeels uit glas. Als uitdaging voor iedere constructeur ontbreken de stabiliteitsverbanden tussen de stalen kolommen die schuin op hun fundering staan. De dwars stabiliteit komt voor rekening van een tafelconstructie, waarin de kolommen zijn ingeklemd. Daardoor ligt de buik van het gebouw met daarin de technische installaties op de hoogte van de snelweg, tien meter boven het maaiveld. De tafelconstructie voert de verticale krachten uit de achtlagige bovenbouw via de kolommen af naar de fundering. Op de tafel zijn verschillende kernen ingeklemd die de stabiliteit van de bovenbouw verzorgen en de windbelasting op de gevels en daken naar beneden afvoeren. Opvallend is het 25 meter uitkragende auditorium aan de westzijde dat met zijn gladde aluminium huid de neus van het gebouw vormt. In de aangrenzende vide zijn de enorme trekstangen zichtbaar die het gewicht van de zaal dragen. Naarmate het gebouw vorderde en het gewicht in het auditorium toenam, zakte de ruimte 10 cm om in zijn definitieve stand te geraken, geheel volgens de berekeningen.

ING House in Amsterdam door Meyer en Van Schooten Architecten
ING House in Amsterdam door Meyer en Van Schooten Architecten

Het glas en het geanodiseerd aluminium van de gevel gaan vloeiend in elkaar over. Volgens de ontwerpers zijn deze overgangen geïnspireerd op de auto-industrie. Een treffende vergelijking kan worden gemaakt met de Audi RR. De aansluitingen tussen de verschillende elementen van de ‘huid’ bevinden zich bij deze auto niet op de plek waar het materiaal een kromming ondergaat, maar waar het karakter van de wagen kan worden versterkt. De dubbele huid van het gebouw, met een oppervlakte van 10.000 m' is een verlengstuk van de gebouwinstallaties. Enerzijds dempt zij zon- en temperatuursinvloeden van buitenaf, anderzijds speelt zij een belangrijke rol in de energievriendelijke prestatie. De gevel heeft een toegankelijke spouw van 0,7 meter en bestaat aan de buitenkant uit enkelvoudig gehard glas. De binnenlaag is een thermische gevel met isolerende beglazing. De buitenhuid die aan de noordgevel geheel gesloten is, maar niet compleet waterdicht is, sluit het lawaai en de vervuilde lucht van de snelweg en de toekomstige busbaan buiten. Uit de installaties in de buik van het gebouw wordt verse lucht aangevoerd. Indien gewenst kan een gebruiker een raam van de binnenhuid openen zodat de verse, door de glazen huid verwarmde lucht binnenstroomt. De betreffende ruimte wordt daarbij afgesloten van de centrale installatie voor koeling en verwarming. In de zuidelijke buitengevel kunnen bij warm weer glazen toe- en afvoerkleppen worden geopend. Een natuurlijke luchtstroom langs de gevel brengt dan verkoeling. Met veel glas en computers is koeling essentieel; daartoe kan water uit een reservoir dat 120 meter onder het gebouw ligt, via een warmtepomp naar de klimaatplafonds worden gevoerd. Tussen de twee gevels bevindt zich een regelbare zonwering.

De buitenste glasplaten zijn 12 mm dik, 1,8 meter breed en -afhankelijk van de verdiepingshoogte- 3,7 of 4,2 meter hoog. Ze zijn opgehangen aan zes rvs houders die steunen op glazen vinnen met een dikte van 19 mm. Doordat deze vinnen scharnierend en in de hoogte verschuivend aan de houders zijn bevestigd, ontstaan onafhankelijke gevels die bewegingen tot 6 mm en bijzondere vloer- en windbelastingen kunnen opvangen. Aan de bovenzijde van de glasgevel, op het punt waar deze overgaat in de dakbeglazingen, bevindt zich een stalen kroonlijst die door gebogen doorgespannen glas is omhuld. Op straatniveau ligt de volledig transparante entree die is uitgevoerd als een immense hangende glasconstructie.

ING House in Amsterdam door Meyer en Van Schooten Architecten
ING House in Amsterdam door Meyer en Van Schooten Architecten

1 klimaatdak 2 verdiepingshoge, automatische zonwering 3 automatische kleppen in het buitenspouwblad 4 buitenhuid van geharde glasplaten 5 handmatig te bedienen vensteropeningen 6 binnenhuid van isolerende beglazing 7 frisse lucht 8 warmteterugwinning 9 luchtuitlaat 10 automatische afsluitklep 11 aquifer 12 automatische kleppen

Bij de materiaalkeuze voor de binnenwanden is in veel gevallen gekozen voor glas met diverse gradaties van doorkijkbaarheid. Voor zover een smalle dragende wand of gevel niet in glas uitvoerbaar was, is voor een gordijn van RVS gekozen om het idee van transparantie vast te houden. De gordijnen in het interieur verwijzen naar de akoestische buffers die in de zuidelijke binnenhuid van het gebouw met dezelfde materialen zijn uitgevoerd. Het exterieur plooit zich als het ware naar binnen. Vanaf de buitenzijde heeft het gebouw een ‘hard’ karakter door een gevelopbouw van helder glas en geanodiseerd aluminium. In het terughoudende interieur is hoofdzakelijk gebruik gemaakt van ‘warme’ materialen, zoals houten kozijnen, lime-stone vloeren met karpetten en geborsteld rvs.' De energiezuinige verlichting verbruikt minimale energie, doordat sensoren de aanwezigheid van mensen detecteren en het licht automatisch aan- of uitschakelen. Een deel van de kunstverlichting gaat pas aan als de daglichttoetreding van buiten onder een zeker niveau komt. Vijf binnentuinen leveren niet alleen prettige en klimatologische omstandigheden, maar ook een aangename werksfeer. De ruimtelijkheid komt in het gebouw sterk tot uiting door de vides, binnentuinen en ruimtes die de gebruikers een blik gunnen op andere etages of in andere ruimtes op hetzelfde niveau. Het is een stijlvol, elegant en ingetogen gebouw, ontwikkeld met aandacht voor het milieu en in harmonie met de omgeving.