Atriumhaus in Bremen-Tenever, Duitsland - Atelier Kempe Thill

Toelichting Atelier Kempe Thill -  Het nieuwbouwproject is gerealiseerd in het 'grand ensemble' Tenever dat ontstaan is in de jaren zeventig van de vorige eeuw. De wijk staat bekend om zijn enorme sociale woonblokken, van soms wel 18 verdiepingen hoog. Om alternatieve woonvormen in Tenever te stimuleren en een verfrissend contrast te kunnen bieden met de bestaande bouw, besloot de woningbouwcoöperatie GEWOBA een nieuwe, compacte woonwijk te plaatsen naast de huidige, laat-modernistische, woningbouwblokken.

De woonwijk, gebaseerd op een masterplan van Hamburgse ontwerpers Spengler Wiescholek, heeft wooneenheden van slechts drie verdiepingen hoog en bestaat uit een mix van verschillende kleinere stedelijke villa's en een groter appartementengebouw ontworpen door Atelier Kempe Thill. De kleine wijk is vormgegeven als een autovrije, groene en tuinachtige stadse buurt met houten gevels en gaat bijna naadloos over in een naastgelegen park met historische bomen. Het ontwerp van de woonwijk scoort hoog op verschillende aspecten van duurzaamheid en menselijk welzijn en zal worden gecertificeerd met het Duitse ecolabel "Nawoh-Siegel".

Twee trappen, één lift

Het project startte met de ambitie om alle kostenfactoren op organisatieniveau te optimaliseren om zo een betere ruimtelijke kwaliteit en meer aantrekkelijke gevels te kunnen realiseren dan gebruikelijk in Duitse sociale woningbouw. Het gebouw is gearrangeerd als een zeer compact, drie verdiepingen hoog blok met een diepte van meer dan 25 meter.

Tijdens het ontwerpproces maakte Atelier Kempe Thill gebruik van hun eerdere ervaringen met compacte ontwerpprojecten voor de gezondheidszorg, zoals het Junky Hotel in Amsterdam en huisvesting voor ouderen in de Belgische stad Heist-op-den-Berg.  Deze projecten dienden als direct referentiemodel. De begane grond van het gebouw is ontworpen voor een kleuterschool en stadsdeelkantoor en zijn met de verschillende functionele zones direct toegankelijk vanaf de straatkant.

De eerste en tweede verdieping bestaat uit een zeer kostenefficiënte sociale woningtypologie. Alle achtentwintig eenheden zijn toegankelijk via een open hoofdtrap. Aan de zuidkant van het blok is een extra vluchttrap gerealiseerd. Deze typologie is vrij uniek voor Duitsland, waar één trap meestal slechts twee tot vier appartementen per verdieping bedient. De voltooide structuur is ontworpen als een repetitief bouwsysteem met dezelfde as-maten, gevelelementen en interieurcomponenten, waardoor de kosten van de afzonderlijke bouwelementen tot een minimum worden beperkt.

Compacte kleuterschool

Aan de noordkant van de begane grond bevinden zich de centrale entreehal en een klein buurtcentrum. Het grootste deel van de begane grond bestaat uit een kleuterschool met een eigen ingangshal gelegen aan de oostkant. Alle groepsruimtes van de school zijn geplaatst langs de gevel en hebben grote panoramische ramen die zorgen voor een vloeiende visuele lijn tussen interieur en het nabijgelegen park. In het midden van de school bevindt zich een grote evenementenruimte die tot 11 meter hoog is en door middel van bovenlichten natuurlijk wordt verlicht. De gangen rondom de zaal zijn volledig beglaasd en bieden zicht op de lokalen en de tuin. Ondanks het gegeven dat de kleuterschool een grote bouwdiepte kent, is er veel daglicht aanwezig en heeft men vanuit haast iedere ruimte uitzicht op het groene buitenlandschap.

Atriumhaus

De voornaamste ruimtelijke kwaliteit van het sociale woningbouwproject is de gemeenschappelijke atriumruimte, die gebruikt wordt als ontspannen en verrassende toegangszone. Deze centrale ruimte, die een open trap naar de individuele woningen huisvest, geniet veel daglicht afkomstig van grote glazen daklichten. Het atrium biedt tevens een gedeelde ruimte met collectieve voorzieningen voor toekomstige bewoners; een uniek gegeven in de hedendaagse Duitse sociale woningbouw.

Rond het centrale atrium liggen de wooneenheden die bestaan ​​uit compacte en zeer praktische mono-georiënteerde, een-slaapkamer appartementen aan de west- en oostzijde. De appartementen hebben bescheiden afmetingen van ca. 45-50 m2. Om een ​​maximale hoeveelheid daglicht en een vloeiende lijn tussen interieur en exterieur te bieden, hebben alle appartementen twee grote ramen met dubbele glazen deuren. Op de hoeken van het blok zijn grotere wooneenheden voor gezinnen ontworpen, die een dubbelzijdige oriëntatie bieden.

Om een ​​goede relatie tussen de appartementen en de groene omgeving met het historisch park te creëren, besloot Atelier Kempe Thill om de wooneenheden te voorzien van grote buitenterrassen die ontworpen zijn als ruimtelijke uitbreiding van de vrij kleine en eerder bescheiden interieurs. Rondom de gevels is een extra laag balkons geplaatst die de bewoners aangename ruimtes voor een ontspannen buitenleven in de stad bieden. Alle balkons zijn bekleed met horizontale larikshouten lamellen die het gebouw een vrij natuurlijke, lichtgrijze uitstraling geven en zodoende passen bij het leven in de buitenwijk.

De balkonbalustrades vormen een extra doorlopende gevel die het hele witgepleisterde bouwvolume omsluit en geven het gebouw een rustig, ontspannen en eerder horizontaal karakter. De houten gevel wordt subtiel gecombineerd met de grote, zeer donker gecoate, aluminium ramen van de kleuterschool op de begane grond en de aluminium kaders rond de balkonopeningen.

Een nieuw prototype

Het resultaat kan worden gezien als een nieuw prototype voor compacte stadswoningen en geeft een mogelijk antwoord op de vraag naar demografische veranderingen die steeds kleinere wooneenheden vereisen voor alleenstaanden en koppels. Het nieuwe prototype is een zeer compact en economisch model, maar stimuleert tevens meer collectieve vormen van samenleven in de stad. Verder toont het project aan dat, zelfs met beperkte budgetten, ook momenten van luxe in de sociale woningbouw mogelijk zijn.