Het oudste deel van de Kromhout Kazerne was voorheen een verblijfsplaats voor soldaten met hun uitrusting. Nu studeren en slapen er de studenten van het University College, onderdeel van de Universiteit van Utrecht. Veel voormalige kazernes krijgen sinds het einde van de Koude Oorlog een andere functie nu ze niet meer nodig zijn. Momenteel hebben nog meer krijgsmachtonderdelen te kampen met krimp, aangezien minister van Defensie Hillen eind 2010 forse bezuinigingen aankondigde. In het kader van het concentreren van Defensie-eenheden is besloten tot de bouw van een nieuwe kazerne op een stuk eigen terrein. Vroeger bevond zich hier Fort Vossegat, een onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De nieuwe Kromhout Kazerne huist het hoofdkwartier van de Koninklijke Landmacht, het Commando DienstenCentra en onderdelen van de Defensie Materieel Organisatie.
Kantorenpark of kazerne?
Op het eerste gezicht heeft het complex meer weg van het kantorenpark van een willekeurige grote firma dan van een kazerne. Er zijn nog wel 150 legeringkamers, een sporthal en buitensportfaciliteiten, maar dat valt in het niet bij de drieduizend werkplekken. De opperofficieren hebben overigens een eigen onderkomen in de zogenoemde Villa. Op het terrein loopt maar een enkeling in camouflagekleding; het overgrote deel van de werknemers is in burger. In deze nieuwe kazerne trainen soldaten niet voor mogelijke gevechten of veiligheidsmissies, maar zitten ze op kantoor.
Een paar jaar geleden nog stond het terrein vol met loodsen die allemaal gesloopt zijn. Enkele restanten van het Fort Vossegat zijn behouden en gerenoveerd door Architectenbureau Fritz, zoals de bomvrije wachtruimte, de Tamboershut en de brug met de twaalf gaten. Deze monumenten hebben een plek gekregen in de zogenoemde Wig, waar zich ook een Villa bevindt. Dit wigvormige park midden op het terrein is een welkome aanvulling op een dichtbebouwde stad als Utrecht. Het biedt werknemers de gelegenheid om tijdens hun pauze een rondje te lopen. Links van de Wig bevindt zich het Veld en rechts ligt de Strip. Op de kop waar de drie delen samenkomen, bevindt zich de entree tot de kazerne, die is voorzien van een enorme luifel. Een groots welkomstgebaar, wat niet betekent dat je er zomaar binnenkomt.
Veiligheid
Veiligheid speelt een belangrijke rol in het ontwerp. Bezoekers kunnen niet overal komen. Het Veld is echter door Karres en Brands landschapsarchitecten zo ontworpen dat de mogelijkheid bestaat dit in de toekomst te veranderen.
Dit zou van grote waarde kunnen zijn voor bijvoorbeeld studenten en omwonenden, vanwege de stedelijke functies die zich op het Veld bevinden: sportvoorzieningen, een relatief goedkoop (bedrijfs)restaurant, vergaderzalen, een auditorium en barakken. Het stedelijk weefsel van het naastgelegen campusterrein van het University College loopt dan ook door in het Veld.
De Strip is ook goed beveiligd, maar niet door een hoog hek. Een dertig meter brede vijver in combinatie met een laag hek moet onwelkome bezoekers buiten de poort houden. Deze manier van watergebruik refereert aan de Nieuwe Hollandse Waterlinie die voorheen het voormalige fort beschermde. In de Strip zijn alle kantoorgebouwen ondergebracht. Als soldaten in het gelid staan ze netjes naast elkaar. De Strip is onderverdeeld in tien stroken, K1 tot en met K10, die loodrecht op de aangrenzende Weg tot de Wetenschap staan. Negen stroken zijn bebouwd; K6 is nog beschikbaar, mocht Defensie meer werkplekken nodig hebben.
Standaard bouwsysteem
Doordat in de Strip is gekozen voor meerdere relatief kleine kantoorgebouwen in plaats van een groot complex, is het mogelijk om in de toekomst kantoorgebouwen af te stoten. Deze worden dan via de Weg tot de Wetenschap ontsloten, waardoor een eigen entree ontstaat. Voor de rest van het complex kan de volledige dienstverlening binnen de geldende veiligheidseisen worden gehandhaafd. Een ander groot voordeel is dat meerdere kantoren tegelijkertijd konden worden gebouwd. Door een gestandaardiseerd bouwsysteem was de bouwtijd slechts achttien maanden. Het systeem bestaat uit kolommen, vloeren, wanden en trappen van schoonbeton. Niets is in het werk gestort. De dragende gevelelementen bestaan uit twee dichte kolommen waarop een ligger rust. In een week werd een hele verdieping gerealiseerd. Vervolgens werden de vlies-gevels geplaatst en daaroverheen werden de beeldbepalende witte luifels geschoven, die zorgen voor een krachtige architectonische eenheid in de Strip. Deze betonnen luifels zijn relatief licht, doordat ze van binnen zijn gevuld met schuim. Ze fungeren als zonwering en glazenwassers kunnen erover lopen zodat een dure glazenwasinstallatie niet nodig is.
Binnen is gewerkt met flexibele systeemwanden en klimaatplafonds met aanpasbare regelgebieden, waardoor tijdens de bouw geswitcht kon worden van kantoorcellen naar open werkvloeren. Hierdoor was het mogelijk om Het Nieuwe Werken in te voeren. Aan de ene kant scheelde dit kilometers aan wanden en kwam extra ruimte vrij, waardoor het aantal werkplekken zonder veel problemen kon worden vergroot. Maar tegelijkertijd vroeg dit om een cultuuromslag binnen Defensie, wat nogal wat voeten in de aarde had. De afstand tussen het personeel op de werkvloer enerzijds en de beleidsmakers en lijnverantwoordelijken anderzijds was aanvankelijk groot. Nu zit iedereen op dezelfde vloer naast elkaar.
Diversiteit
Binnen het strenge stramien waarin de kantoren in de strip zijn geplaatst heeft Meyer en Van Schooten Architecten diversiteit toegepast door te variëren in de koppen van de gebouwen en door sommige bebouwde stroken te koppelen tot een (gesloten) bouwblok, zoals K2 en K3. De koppen van K9 en K10 zijn ook gekoppeld. Samen vormen ze het onderkomen van de commandant van CLAS; van oudsher het belangrijkste gebouw op de kazerne dat vanaf de entree zichtbaar dient te zijn. Dit gegeven is meegenomen in het stedenbouwkundig ontwerp. Zo bevindt zich op de bovenste verdieping in de kop de Prinsenkamer. Deze ruimte, waar hoogwaardig bezoek wordt ontvangen, steekt uit.
Daarnaast voorzien de aangrenzende tuinen en de kleinere binnentuinen de gebouwen van identiteit. Elke tuin is door Karres en Brands anders ingericht, met andere beplanting en met een ander gebruik voor ogen. Zo kijken sommige werknemers uit op een rustige tuin bestaande uit hagen, rozen en grind, terwijl een andere tuin grotendeels in beslag wordt genomen door een lange bank waar ontmoetingen kunnen plaatsvinden. Tevens zijn in de glazen geveldelen subtiele kleurverschillen te ontwaren en de dichte panelen verschillen per twee gebouwen van kleur. De natuurstenen wanden bij de entrees sluiten hier in soort op aan. Deze wanden zijn voorzien van een ophangsysteem waar de gebruikers van het gebouw iets van zichzelf kunnen ophangen, zoals vlaggen of schilderijen. De vitrinekasten in de gezamenlijke ruimtes kunnen op een soortgelijke manier worden gebruikt.
Toekomstgericht
Het is dat haar naam verraadt wat haar functie is, maar de Kromhout Kazerne is geenszins vergelijkbaar met kazernes zoals we die in Nederland kennen: gesloten bakstenen complexen met een duidelijke hiërarchische opzet. Waarom ziet de Kromhout Kazerne er niet uit als een kazerne? Is dit alleen omdat hier vooral kantoren nodig zijn? Of is Defensie bezig met een identiteitsverandering passend bij haar veranderende en krimpende functie? De Kromhout Kazerne is in ieder geval het fysieke bewijs van het feit dat Defensie toekomstgericht denkt en (organisatorische) veranderingen niet schuwt. ‘Professioneel’, ‘dynamisch’, ‘flexibel’, ‘transparant’ en ‘gefocust’ zijn de nieuwe kernwaarden van Defensie. In het ontwerp komen ze allemaal terug.
