Toelichting Serge Schoemaker Architects - Hoofddorp was nog een plattelandsdorp toen het fort rond 1904 op steenworp afstand van de dorpskern werd gebouwd. Fort bij Hoofddorp, zoals de officiële naam luidde, is onderdeel van de Stelling van Amsterdam en middels de Geniedijk verbonden met Fort bij Aalsmeer en Kunstfort bij Vijfhuizen. Door de schaalvergroting van Hoofddorp kwam het forteiland in de tweede helft van de twintigste eeuw midden in het stadscentrum te liggen. Ondanks de centrale ligging was het eiland nooit structureel toegankelijk voor publiek. Het Provinciaal monument kwam in 1996 op de Lijst van Werelderfgoed.
Fort van Hoofddorp is door Serge Schoemaker Architects gerenoveerd, verduurzaamd en getransformeerd tot een unieke ontmoetingsplek met ruimte voor horeca, culturele en educatieve activiteiten. Er is bij deze herbestemming een nieuwe tijdslaag toegevoegd aan een markant en uitzonderlijk fortgebouw. Het ontwerp creëerde een nieuw verband tussen geschiedenis en heden.
Fort van Hoofddorp is één van de weinige forten binnen de Stelling met twee verdiepingen. Het verdedigingswerk ligt, zoals de meeste forten, ingebed in het landschap en is bedekt met een aardlaag. Het fort bestaat uit een rijk labyrint aan ruimten: geschutsruimten, lokalen, gangen en nissen. Muren en gewelven van meters dik ongewapend beton moesten het fort beschermen tegen het vijandelijk geschut.
Het gebouw bezit twee vrijstaande hefkoepelgebouwen, die met het hoofdgebouw zijn verbonden door ondergrondse gangen. De gangen zijn bij de renovatie volledig ontgraven, waarmee de oorspronkelijke gangenstructuur weer in ere is hersteld: bezoekers kunnen nu via de lange achtergang op de begane grond, ondergronds naar de vrijstaande hefkoepelgebouwen en het terreplein bovenop het fort.
Om de ontsluiting van het fortgebouw te verbeteren, zijn twee nieuwe trappenhuizen toegevoegd. Met het wegbreken van de vloeren zijn op deze plekken verticale, dubbelhoge ruimten ontstaan, die licht en lucht brengen in het door horizontale gangen gedomineerde interieur. De trappen zijn, evenals de overige nieuwe interieurelementen, strak vormgegeven en herkenbaar van kleur.
Geschiedenis en heden staan binnen de transformatie van Fort van Hoofddorp niet naast elkaar als twee gescheiden, statische entiteiten. Er is een dynamisch verband, waarbij het ontwerp voortbouwt op de geschiedenis van de plek en tegelijk de blik stuurt hoe naar het verleden kan worden gekeken. Dit geldt voor het landschap, de architectuur en het interieur, die bij de herbestemming van het fort integraal zijn aangepakt.
Om het sobere en brutalistische karakter van het fortinterieur te kunnen behouden zijn alle nieuwe gebouwinstallaties nagenoeg onzichtbaar weggewerkt. Zo is het hele pand voorzien van een dun vloerverwarmingssysteem en maakt het luchtbehandelingssysteem met warmteterugwinning gebruik van de historische, ingebouwde luchtkanalen. Nieuwe leidingen zijn geïntegreerd in de dekvloer en het dakpakket. De gebouwinstallaties van het meer dan 2000 m2 grote fortgebouw zorgen voor een aangenaam en energiezuinig leefklimaat.
Aan het buitenterrein is een wandelpad toegevoegd, het ‘fortpad’, waarover bezoekers vanaf het voorplein, omhoog kunnen lopen naar het hoger gelegen terrein: het terreplein. Hier heeft men uitzicht over de fortgracht en de Geniedijk. Tevens is hier plaats gemaakt voor een kleinschalig openluchttheater en ruimte voor een sfeervolle terrastuin.
