ARC20: Fenix I in Rotterdam - Mei architects and planners

Met 45.000 m2 mixed-use programma en een unieke stalen tafelconstructie die dwars door het bestaande monumentale pakhuis is gebouwd, is Rotterdam een gedurfd en iconisch gebouw rijker: Fenix I. De Fenix loods, gebouwd in 1922 voor de Holland America Line, is herontwikkeld en gerenoveerd voor een uitgebreid mixed-use programma, waaronder het Cultuur Cluster, gevormd wordt door Codarts Circus Arts School, Conny Janssen Danst en Circus Rotjeknor. Bovenop de 100 jaar oude monumentale Fenixloods is een nieuw volume gebouwd met 212 loft woningen. Hiermee blinkt Fenix I uit op technisch vlak, het loft concept is in deze omvang exceptioneel en architectonisch gezien is Fenix I een beeldbepalend icoon voor Rotterdam. Een belangrijk aspect in het ontwerp is de zesde gevel: de onderzijde van de balkons. In het nieuwe bouwvolume zijn de consoles van de balkons met veel aandacht en verfijning uitgevoerd, en refereren daarmee in hun uitstraling naar de Fenixloods. De balustrade van de balkons, die rondom het hele gebouw zijn aangebracht, zijn uitgevoerd met ingeklemd glas en voorzien van de zogenaamde "mijmerbeugel": een repeterende industriële beugel van staal, die uitnodigt om op te leunen en te mijmeren en past bij de taal en het gebruik van de haven. In totaal zijn er maar liefst 516 mijmerbeugels toegepast in de gevel. De mijmerbeugel samen met de betonnen console, vormen een innovatief geveldetail dat Fenix kenmerkt in zijn verschijningsvorm en identiteit geeft aan het gebouw.

Mijmberbeugel

Toelichting door Mei architects and planners - Fenix I moest passen in de context / omgeving. Passend bij typologie van de haven. Daarbij waren de uitgangspunten van de gevel: veel buitenruimte met veel transparantie. Streven werd om zoveel mogelijk glas te gebruiken, om daarmee maximaal van het uitzicht over de haven te kunnen genieten.

De grote hoeveelheid glas in de gevel en de gewenste glazen hekwerken maakten het gebouw haast schaalloos. Pogingen om met patronen van gekleurd glaswerk de abstracte vlakken te doorbreken, pasten niet goed bij de sfeer van de plek. Edmund Burke beschrijft in zijn baanbrekende essay A Philosophical Enquiry into the Origin of Our Ideas of the Sublime and Beautiful de ervaring van het sublieme – een notie die de architect intrigeert. Een van de principes waarmee het sublieme tot stand komt is ontelbaarheid. Om de enorme afmeting van Fenix I voelbaar te maken moesten we werken met een klein element, dat ontelbare keren herhaald werd. Dit werd een beugel, de mijmerbeugel. Voor de passant versterkt het een stoer, overweldigend beeld. Voor de bewoner biedt het een plek om te mijmeren, en de weidse, industriële omgeving te ervaren.

Door de mijmerbeugel is de menselijke schaal geïntroduceerd in een heel groot gebouw.

Het idee van de mijmerbeugel is terug te leiden naar de haven met de kenmerkende industriële processen. In het ontwerpproces op zoek gegaan naar een architype element wat goed past bij de typologie van de haven.

De mijmerbeugel is vanuit het gebruik ontworpen, het is een gebruiksvoorwerp niet alleen design feature. Je bent op de haven en wilt beschutting, maar ook de elementen kunnen voelen. Achter het glas van de balustrade zit je uit de wind, maar in de beugel is een soort gaas, waardoor je de wind kunt voelen. De gebruiker kan kiezen.

De mijmerbeugels waren een technische uitdaging, omdat het geen catalogusproduct is. Het is geen standaardoplossing, maar productinnovatie. Dit element realiseren binnen budget en regelgeving, is uitdagend. Een nauwe samenwerking (met producenten / betrokken partijen / stakeholders) is hiervoor erg belangrijk geweest.

Consoles

De consoles hebben de functie van het verbergen van HWA’s, leidingen van buitenkranen en stopcontact voor buitenverlichting. Ze zijn afgeleid van de gigantische oude betonnen consoles die nog zichtbaar zijn bij de monumentale fenixloods. Maar dan in verfijndere vorm teruggebracht, met oog voor detail. Er is een inkassing gemaakt in de onderkant van de balkons (zie foto ‘Fenix_detail’) en reliëf aangebracht, waardoor repetitie ontstaat en het vlak gebroken wordt.

De consoles in de incisielaag zijn van staal, omdat die onderdeel uitmaken van de stalen tafelconstructie. Op de balkons van de woonlagen is beton gebruikt met reliëf, voor meer detail. Esthetische keuze, omdat die consoles meer in het zicht van de bewoners zitten.

Low invest, high impact

Bij het ontwerpen van de balkons is energie gestoken in selecte elementen: de mijmerbeugels en consoles. De rest van de balkons is vrij generiek (grote glazen puien), maar door de toevoeging van de speciale elementen heb je met minimale inzet van financiële middelen, maximaal resultaat en krijgt het gebouw identiteit.

De omarming van de mijmerbeugel

De mijmerbeugel werd zelfs zo populair dat het bij de verkoop van de appartementen een uitgesproken rol speelde. De woningen van Fenix I werden per unit van 4m. breed verkocht. Kopers zochten uit op de tekening hoeveel beugels er in hun appartement zouden zitten, en maakten oa. op basis daarvan een keuze.