Arbeidsbureau in Almere door Hans Tupker

Door Liesbeth Melis - Direct achter de Grote Markt in Almere-Stad staat sinds kort een bescheiden, maar zorgvuldig ontworpen arbeidsbureau, dat in opdracht van de Rijksgebouwendienst is gerealiseerd. Het valt op vanwege de terracotta kleur van de bovenbouw, die sterk contrasteert met de belendende percelen, uitgevoerd in grijsgele en donkerrode steen. De ontwerper, Hans Tupker, koos nadrukkelijk voor deze extra verdieping en deze opvallende kleurstelling om het te kunnen laten concurreren met de omgeving.

Het arbeidsbureau is gelegen aan de Spoordreef, een drukke verkeersroute, die dwars door het centrum van Almere-Stad voert en belangrijke stedelijke functies met elkaar verbindt. Het gevraagde vloeroppervlak kon op het beschikbare terrein ruimschoots in twee verdiepingen worden ondergebracht. Dit zou echter tot consequentie hebben dat het in verhouding tot de hoogte van de twee aangrenzende blokken in het niet zou vallen, waardoor de straatwand optisch zou worden onderbroken. Gesteund door de dienst Stadsontwikkeling drong de architect erop aan dat er nog een laag boven op gezet zou worden.

Door de vliesgevel om de hoek door te trekken wordt een overgang tussen voor- en achterzijde van het gebouw gemaakt, (foto Van der Vlugt & Claus)

De eerste twee verdiepingen aan de Spoordreefzijde en de Hoekmanstraat waar de hoofdentree is gesitueerd, hebben een glazen vliesgevel, terwijl de derde bouwlaag is voorzien van een gevelwand uitgevoerd in rode baksteen. Bij nader onderzoek blijkt het een wat groot uitgevallen borstwering te zijn van een riant dakterras met in het midden een dakopbouw, waar een keukentje annex kantine voor het personeel zijn ondergebracht. Door de baksteen ook nog een rode voeg te geven wordt de intensiteit van de kleur rood in belangrijke mate versterkt. Glazen vliesgevel en bakstenen wand verbinden zich goed met elkaar doordat de kleur rood op de sponningen van de vliesgevel is doorgezet. Om te voorkomen dat vanwege deze omkering —glazen vliesgevel beneden en bakstenen gevel bovenliet gebouw topzwaar zou worden zijn enkele openingen in de bakstenen ommuring aangebracht die de wand niet alleen een lichter aanzien geven, maar waar doorheen uitzicht is over Almere. Door deze oplossing, die op sommige momenten aan de door Hans Tupker zeer bewonderde architect Luis Barragan doet denken, kreeg het arbeidsbureau een duidelijke zelfstandige waarde en kon tegelijkertijd de straatwand op evenwichtige wijze worden gecontinueerd.

Het gebouw is L-vormig. Tussen de gevels aan de binnenzijde en de buitenzijde van de L is een duidelijk onderscheid aangebracht. Heeft de vliesgevel aan de straatzijde in verband met het programma en de situering een heel open karakter, aan de binnenzijde zijn hoofdzakelijk kantoren gesitueerd en grenst het gebouw aan een parkeerterrein; daarom hier een gesloten gevelwand met bandvensters. In de langste poot van de L bevindt zich het openbare gedeelte met op de begane grond een hal, waarlangs kantoortjes zijn gelegd. Het licht valt zowel van opzij naar binnen door de glazen pui als van boven door een smalle vide over de volle lengte van de hal. Deze vide maakt bovendien de langgerekte hal in ruimtelijk opzicht spannender. Hierboven bevinden zich werkkamers, die heel sec rondom de vide zijn gegroepeerd. Door een lichtstraat boven in de trapsgewijs gevormde vide aan te brengen valt overvloedig licht naar binnen. In de korte poot van de L bevindt zich een trap, waar eveneens licht vanaf het dak tot aan de hoofdentree op de begane grond naar binnen valt.

Vanwege het programma en de situering is er een duidelijk verschil tussen voor- en achterzijde van het gebouw. De straatzijde heeft dankzij de vliesgevel een heel open karakter, terw ijl de zijde aan het parkeerterrein met de bandvensters meer gesloten is.

Opvallend in de ontwerpwijze van Hans Tupker is dat steeds overgangen tussen de verschillende elementen worden gecreëerd; nergens zijn deze bot tegen elkaar gezet. In het interieur komt dit duidelijk naar voren doordat de twee bouwvolumes in elkaar steken; de korte poot van de L is als het ware gedeeltelijk in de lange poot geschoven. In het exterieur is dit principe bijvoorbeeld herkenbaar in de vliesgevel die nog net even de hoek omgaat. In het  project is erg veel ontwerpenergie gestoken. Op sommige punten echter raakt de verhouding tussen de inspanning en moeite die getroost zijn en het uiteindelijke resultaat enigszins zoek. Het effect van bijvoorbeeld de twee verspringende binnenwanden die tussen de vierkante en de ronde kolom zijn geplaatst (zie plattegrond eerste verdieping), is nauwelijks waarneembaar; bovendien ontgaat mij de betekenis ervan.

De opdracht voor het arbeidsbureau in Almere werd indertijd nog door de toenmalige Rijksbouwmeester Tjeerd Dijkstra verstrekt, die met dergelijke kleinschalige opdrachten veel jonge en/of nog onervaren architecten in de gelegenheid stelde hun kunnen te tonen. Ook dit arbeidsbureau behoort tot die categorie gebouwen, die zich dankzij dit voortvarende opdrachtenbeleid onderscheiden van het gangbare. De zorg en aandacht, die blijkt uit de uitermate zorgvuldige detailleringen, het materiaalgebruik, met name in het exterieur, en het respect voor de omgeving, maken dit gebouw voor degene die er oog voor heeft tot een weliswaar heel eenvoudig en bescheiden, maar zeer helder en fris stuk architectuur.