Verbouwing Van Nelle in Rotterdam door Claessens Erdmann

De tijd is de grootste vijand van het moderne bouwen. De super-functionele Van Nelle heeft haar fabrieksfunctie allang verloren. De opgave voor renovatie van een dergelijk monument is daarom een tegenstrijdige. Nieuwe gebruikers profiteren van de uitstraling van het gebouw, dat echter de nodige wijzigingen moet ondergaan om voor een nieuwe functie geschikt te worden. Elke ingreep lijkt er een te veel, aangezien daarmee de oorspronkelijkheid van het gebouw wordt aangetast. De verschillende gebouwen die van het Van Nelle complex deel uitmaken worden nu elk afzonderlijk gerenoveerd onder coördinatie van Wessel de Jonge. Door Claessens Erdmann architects & designers zijn de fabrieken voor tabak, koffie en thee verbouwd tot een bedrijfsverzamelgebouw. Deze ‘Ontwerpfabriek’ moet ruimte bieden aan ontwerp- en IT-bedrijven van verschillende omvang. Een groot deel van de begane grond van de koffie- en tabaksfabriek wordt in gebruik genomen als expositieruimte. Ook komt er een openbaar deel op de tweede en derde verdieping van ‘koffie’. Om de fabriek voor dit nieuwe gebruik geschikt te maken waren grote aanpassingen nodig, met name op het gebied van installatietechniek. Het gebouw verkeerde tot dusverre in slechte staat van onderhoud. De gevels waren niet meer voldoende regen- en windwerend. Voorts waren de voorzieningen minimaal, wat aanpassingen op het gebied van automatisering en elektronica vereiste. Claessens Erdmann stelde zichzelf ten doel de transparantie zoveel mogelijk te behouden, de paddestoelvormige kolommen in het zicht te laten en de monumentaliteit te waarborgen.

Zonder de bestaande gevels aan te tasten zijn klimaatgevels gerealiseerd, door aan de binnenzijde nieuwe wanden te plaatsen. Aan de zuidwestzijde is in de smalle ruimte tussen de oude en de nieuwe gevel een veelheid aan installaties opgenomen. De noordoost gevel aan de binnenzijde van het fabrieksterrein heeft haar tweede gevel op een afstand van 2,7 meter. Vanuit deze brede gangzone worden alle bedrijven ontsloten. In plaats van de ranke stalen profielen te kopiëren, koos men voor aluminium frames. Hiermee zijn de binnengevels duidelijk als nieuwe invulling te herkennen. Bovendien biedt dit materiaal de mogelijkheid leidingen in de profielen op te nemen. De wanden zijn zo transparant mogelijk gehouden door middel van een beglazing tot aan het plafond en translucente borstweringen.

Natuurlijke ventilatie vindt plaats via de centraal te openen ramen in de buitengevel. Verse lucht wordt via de verhoogde vloer naar binnen gehaald. Suskasten aan de gangzijde zorgen voor koeling in de zomer. Via onopvallende roosters in het plafond wordt de lucht mechanisch afgezogen. De oude bovenlaag van de vloer is weggenomen en door een nieuwe gietvloer vervangen. Dit biedt de mogelijkheid om leidingen en kanalen in de vloer op te nemen en elke bedrijfsunit op meerdere plekken vloerputten voor elektra aan te bieden. Een oude liftschacht van 2.85 x 10 meter is in gebruik genomen als leidingenschacht.

Aan het plafond hangen nog de oorspronkelijke ankers waaraan kisten werden opgehangen. De oude bolarmaturen voldoen niet meer voor de verlichting van de bedrijfsruimtes en komen alleen nog terug in de gang. Neutrale verlichtingsarmaturen voorzien nu de werkruimtes van kunstlicht. Ook aan typografische details is ruim aandacht besteed. De speciaal ontworpen belettering en nummering dienen ook als bewegwijzering in de fabriek. Ook komen de oorspronkelijke kleurcodes van de drie fabrieksdelen terug in de nieuwe invulling.

Het is de vraag of het zo zorgvuldig bewaarde open karakter stand houdt wanneer de bedrijven hun intrek nemen. Om dit probleem het hoofd te bieden hebben Claessens Erdmann regels opgesteld waaraan de inrichting moet voldoen. Tot vijf meter binnen de gevel mogen hoge objecten het doorzicht niet belemmeren. Een doorkijkgarantie van 35 procent is geboden. Posters en teksten op de glaswanden zijn niet toegestaan. Bedrijfslogo’s en soortgelijke informatie dienen in een speciaal kader op de brede schuifdeuren te worden aangebracht. Of de Van Nelle Ontwerpfabriek inderdaad in staat is een nieuwe bedrijvigheid in zich te bergen zonder daarmee haar unieke karakter te verliezen, is dus in grote mate afhankelijk van haar toekomstige gebruikers. Nu, met lege vloeren en gangen, is Van Nelle ondanks de toevoegingen nog steeds Van Nelle, al is de tabaks- en koffiegeur in de loop der tijd weggetrokken.