Tardis Innovations ontwikkelde samen met kanaalplaatvloerenproducent VBI de recirculaire bouwwijze van de Nijmeegse woningen. Willem Neeleman, productontwikkelaar en directeur van Tardis Innovations legt uit dat de circulaire manier van bouwen is gebaseerd op het IPPC-rapport. Hierin zijn de laatste berekeningen van het opwarmen van de aarde vastgelegd. Het IPPC, het klimaatinstituut van de VN, geeft aan dat Nederland fors bijdraagt aan de klimaatverandering, maar hiervoor ook de juiste oplossingen kan aanreiken om de klimaatcrisis te stoppen. “De CO2-footprint is een belangrijk onderwerp waarop we vanuit de bouwsector al onze activiteiten moeten richten”, zegt Neeleman. Hij vindt dat de bouwsector eigenlijk al binnen tien jaar het niveau van netto nul CO2-uitstoot moet hebben bereikt, in plaats van 2050. En hij vindt ook dat de bouwsector zichzelf veel korter de tijd moet geven om de noodzakelijke transitie in de bouw te realiseren dan pas over dertig jaar.
Recirculair
Binnen de recirculaire bouwwijze zijn IPPC-berekeningen bepalend voor elke bouwactiviteit. “Om deze recirculaire bouwwijze toe te kunnen passen, hebben we een aantal bouwontwerpen ontwikkeld.” Aan recirculair hangt Neeleman een andere definitie dan aan circulair: “Circulair betekent dat de grondstoffen in de keten worden behouden. Recirculair houdt in dat je in het ontwerp al vaststelt hoe je de componenten snel weer los kunt maken en volledig als nieuwe component kunt toepassen voor een woning. Of dat je deze onderdelen in een woning kunt configureren.” Door innovatieve montage kunnen de componenten voor 99% ongeschonden en opnieuw duurzaam ingezet worden. De overige 1% van de componenten is niet meer opnieuw te gebruiken. De kanaalplaatvloeren die in de drie recirculaire woningen in Nijmegen zijn toegepast hebben een anhydriet dekvloer, wat weer tot anhydriet gemaakt kan worden. Deze toplaag ligt los op de kanaalplaten. Onder deze anhydrietdeklaag ligt een biobased vochtwerende PE-folie dat als een gerecycled vochtwerende PE-folie opnieuw gebruikt kan worden. Daarnaast worden voor de vloerverwarming PE-RT-buizen toegepast, die ook weer gerecycled kunnen worden tot PE-RT-verwarmingsbuizen. “Op deze manier recycle je dus naar hetzelfde startproduct, waarmee je een duidelijke CO2-footprint kunt laten zien.”
Montagetechnieken
In de vloeren van de drie recirculaire woningen in Nijmegen zijn eveneens de lucht- en afvoerleiding en elektra kabelboom geïntegreerd. Deze componenten zijn eveneens op een slimme manier gemonteerd zodat ze weer snel losgekoppeld kunnen worden. Het leidingwerk is met een simpele tiewrap en zonder te boren en zonder bandstaal en pluggen aan de kanaalplaatvloeren toegevoegd. Vijf meter luchtleiding is binnen een minuut aangesloten en is vanwege de tiewrap tevens snel remontabel. De luchtleidingen zitten met rubberen sleeves aan elkaar verbonden en kunnen ook worden hergebruikt. “Deze montagetechniek is leidend voor de ontwerpen die we toepassen in recirculaire woningen en dat is wat we in het pilotproject in Nijmegen kunnen laten zien.” Neeleman komt uit de autobranche en vergelijkt deze regelmatig met de bouwbranche. “In de autobranche zijn montagespecialisten aan het werk. De bouw heeft in feite ook montagespecialisten nodig, die het ontwerp goed en snel in elkaar kunnen zetten. Dat kunnen zij omdat het ontwerp slim in elkaar zit. Het ontwerp is cruciaal voor een woning en niet het snel in elkaar kunnen zetten van de woning.” Bij deze drie woningen is interdisciplinair gewerkt, waarbij de bouwpartijen in het ontwerp zijn meegenomen. Rob Teirlinck, key accountmanager bij VBI, legt uit dat het concept van de woningen in Nijmegen onder meer is bedacht op de prefab kanaalplaatvloeren van VBI. Binnen het ontwerp van Tardis Innovations is vastgehouden aan de lengte en breedte van het vloerenveld, waarvoor eenmalige engineering geldt. “Partijen zijn veel meer dan alleen hun productietoevoeging. VBI heeft voor de recirculaire woningen in Nijmegen niet alleen de kanaalplaatvloeren geproduceerd en geleverd, ze hebben ook meegedacht over alle raakvlakken met de kanaalplaatvloeren”, geeft Teirlinck aan.
Een fundering is lastig te recirculeren, maar vanaf de begane grond kan je een gebouw volledig recirculair opbouwen. ”
Uit elkaar te schroeven
Architect Jurrien de Mik van D&M Architecten merkt dat opdrachtgevers steeds vaker als voorwaarde stellen voor een opgeleverd gebouw dat je het moet kunnen demonteren. “Opdrachtgevers van bedrijfspanden maken vanuit het maatschappelijk verantwoord ondernemen de keuze om een gebouw uit elkaar te kunnen halen en de materialen te kunnen hergebruiken”, zegt De Mik. “En, dat is een goed streven. We kunnen immers niet eindeloos blijven doorgaan met het opmaken van de aarde.” In Zevenaar heeft D&M Architecten een uitbreiding ontworpen voorn het kantoor van Phoenix Contact, dat gedemonteerd en opnieuw en elders opgebouwd kan worden. Volgens De Mik is een gebouw makkelijk recirculair te ontwerpen zolang je je bewust bent welke functie de diverse bouwdelen hebben. “Een fundering is lastig te recirculeren, maar vanaf de begane grond kan je een gebouw volledig recirculair opbouwen. Een stalen constructie is immers volledig te demonteren en als je dan de vloeren ook demontabel aan de constructie bevestigt, de smeervoer vervangt door los aan te brengen elementen dan heb je de basis voor demonteren gelegd. Dit geldt ook voor de gevel wat zijn de functies van de gevel; ruimtelijke afscheiding, akoestische scheiding, thermische scheiding en de regenjas, In Zevenaar hebben we de regenjas ontkoppeld zodat als je na jaren het gebouw weer gaat verplaatsen je het verweerde deel kunt vervangen, of beter nog weer opnieuw coat.” De Mik doet veel transformatieprojecten, met name van kantoorgebouwen naar woningen en vindt dat eigenlijk ook een vorm van recirculair bouwen. “De hoofd-draagconstructie houd je intact en je past de schil aan om te voldoen aan nieuwbouweisen. Ik vind deze manier van bouwen zinvoller dan het gebouw slopen en iets nieuws bouwen.”
Gelijkgestemde bouwpartners
Een belangrijk uitgangspunt voor recirculair bouwen is om gezamenlijk oplossingen te vinden. “Recirculair bouwen lukt door gebruik te maken van elkaars expertise, kennis en vakmanschap”, zegt Rob Teirlinck van VBI. Samenwerkingsverbanden waarbij het eigenaarschap van bijvoorbeeld een innovatieve productontwikkeling niet wordt geclaimd, komen in de bouwbranche nog steeds moeilijk op gang. “Partijen blijven voortdurend gericht op hun eigen positie.” Een goede samenwerking met gelijkgestemde bouwpartners is een voorwaarde om die CO2-reductie in de bouw voor elkaar te krijgen. “In feite moet je als bouwpartner accepteren dat je die kar niet alleen kunt trekken en dat je gezamenlijk je verantwoording neemt zodat de bouwsector de duurzaamheidsdoelstellingen haalt”, aldus Teirlinck.
Dit artikel is gesponsord door VBI.
