Toelichting van maison h | Beeld Apenheul Apeldoorn
Maison h ontwierp het eerste nieuwe gebied voor Apenheul in ruim tien jaar, op de vooravond van haar 50-jarig bestaan. Het ontwerp combineert landschap, gebouw, biodiversiteit en bezoekersbeleving in een gebied van ca. 1 ha. Hierin vormt ’s werelds grootste insectenhotel de letterlijke en figuurlijke rode draad in het verhaal. Een houtbouw horeca paviljoen met apen terras en twee dierverblijven maken het gebied af.
Een integraal ontwerp maakt het gebied tot dé plek waar biodiversiteit beleefd kan worden, ontwikkelt voor aap, mens én natuur. Het werd in juni 2020 geopend door de beschermvrouwe van Apenheul, HKH Prinses Margriet.
1. Ecologisch welzijn als wereldwijde primeur
Dierentuinen hebben het welzijn van dieren als belangrijke pijler in hun beleid. Hierbij wordt er naar gestreefd dieren op een zo natuurlijk mogelijke wijze te houden. Bij apen betekent het dat dieren in sociale groepen gehouden worden, zoveel mogelijk vergelijkbaar met het wild. Met dit sociaal welzijn als uitgangspunt zette Apenheul bij de oprichting in 1971 een nieuwe standaard voor dierenparken over de hele wereld. Revolutionair voor die tijd, nagevolgd door dierentuinen in binnen- en buitenland.
Anno 2020 introduceerde maison hvoor Apenheul een nieuw concept. Sociaal welzijn wordt nu onderdeel van een eco-systeem waarin lokale flora en fauna geïntegreerd worden tot een habitat voor aap, mens én natuur. Hoogleraar Dr. Liesbeth Sterck, van de Universiteit van Utrecht, heeft dit uitgangspunt tijdens haar beoordeling van het plan ‘ecologisch welzijn’ gedoopt. Volgens haar is dit concept een nieuwe stap in het houden van primaten, en nog niet eerder in de wereld toegepast.
2. Voedselbos voor mens, aap én natuur.
In het voedselbos ontmoet je verschillende apensoorten, zoals rode titi's, witgezichtsaki’s en dwergapen, die allemaal loslopen tussen de bezoekers. Het voedselbos is een eco-systeem van inheemse loofbomen, fruitbomen, planten, een bloemweide en hun bewoners. Uitheemse (naald) bomen hebben daarin ook plaatsgemaakt voor inheemse (loof) bomen, om de lokale biodiversiteit te stimuleren. Immers, zelfs op de algemeen in Nederland voorkomende Amerikaanse Eik (exoot) kunnen bijvoorbeeld slechts 1/40ste van de lokale insectensoorten leven ten opzichte van een Hollandse Eik: ruim 400 tegenover 10 soorten.
In het nieuwe Voedselbos kunnen deze vrijlopende primaten op een natuurlijke manier aan (een deel van) hun voedsel kunnen komen, doordat het systeem een veelheid aan voedsel biedt dat gezamenlijk door het gehele jaar voor voedsel zorgt. En zodoende kunnen we dus over het nieuwe concept ecologisch welzijn spreken, dat ook de lokale flora, fauna en klimaat ten goede komt. Waar wij als mens van kunnen profiteren door een bijzonder park-bezoek, maar ook door het effect op een verbeterd ecosysteem in onze eigen leefomgeving.
3. ’s Werelds grootste insectenhotel
In het voedselbos zijn de lokale flora en fauna het thuis van de apen. De beplanting vormt de voedselbasis, maar als rode draad door deze ‘proeftuin’ meandert ook het grootste insectenhotel ter wereld. Het hotel is opgebouwd uit afval dat vrijkwam met de sloop van een verouderd, noodgebouw dat op de locatie stond, aangevuld met snoei-afval en ander organisch materiaal.
Als rode draad door deze ‘proeftuin’ meandert ook het grootste insectenhotel ter wereld”
Het wordt overigens een hotel genoemd, omdat het een opeenstapeling van nestvormen voor verschillende soorten insecten vormt: slaapplekken dus. Bodemnesten in leem, stengelnesten in bamboe en spleetjes door bijvoorbeeld dakpannen en verterend hout. Snel zullen metselbijen, behangersbijen en maskerbijen het hotel weten te vinden, maar ook vlinders, lieveheersbeestjes, pissebedden en andere dieren.
Om de lokale natuur en biodiversiteit zoveel mogelijk te stimuleren zijn er twee van deze insectenhotels met een totale lengte van meer dan 50 meter lang in het nieuwe gebied. Hiermee werd het bestaande Guinness World Record voor ’s werelds grootste insectenhotel ruim gebroken, en mag Apenheul zich de huisvester van het grootste insectenhotel ter wereld mag noemen. Middels dit insectenhotel levert het voedselbos ook een positieve bijdrage aan het sterk verminderende aantal insecten in Nederland.
4. Duurzame binnenverblijven
De twee binnenverblijven in het nieuwe gebied zijn beiden opgebouwd volgens hetzelfde systeem, volledig ontworpen volgens circulaire bouwmethodes, waarbij straks de individuele componenten weer terug in de bouwstroom gebracht kunnen worden. Het nieuwe dwergapen-verblijf staat aan de rand van het voedselbos en is een aaneenschakeling van nachtverblijven, een bezoekersgalerij en een winter-dagverblijf voor slecht weer of strenge kou.
De verblijven zijn ook voorzien van innovatieve systemen voor dierenwelzijn. Uniek is bijvoorbeeld dat er verschillende soorten primaten flexibel gehuisvest kunnen worden in eenzelfde gebouw, door middel van een slim systeem van schuiven en tunnels. Daarnaast is het binnenverblijf voorzien van dynamische verlichting dat het natuurlijk ritme en kleurverloop van de zon nabootst.
5. Houtbouw horeca paviljoen met apenterras
Uiteraard zijn ook de voedselbehoeften van de Homo Sapiens niet vergeten in het nieuwe plan. Als kers op de taart staat een prefab houtbouw horeca paviljoen centraal op een zonnig terras. Opgebouwd uit verschillende standaard units, met daarbij een houten luifel en openslaande Iroko-terrasdeuren, biedt het paviljoen beschut uitzicht, of een schuilplek bij slecht weer. Vanaf het paviljoen en aansluitend terras heb je dan goedzicht op twee nieuwe apengebieden met brulapen en witschouder kapucijn apen, en een indrukwekkende speeltuin met klauterende kinderen.
Partners en credits
Het Chinees-Nederlands bureau maison h heeft als specialiteit het duurzaam integreren van landschap en architectuur. Het bureau is in 2015 in Beijing opgericht door architecten Martijn de Geus en HanZhang. Martijn realiseerde met Philip Mannaerts in Nederland eerder het Stylos paviljoen BlackBox, ’s werelds eerste volledig begroeide gebouw, in 2008. In China won maison h recentelijk de tweede prijs bij de aanbesteding voor het Beijing 2022 Winter Olympisch Museum.
