Printeditie #4 2022 Tabula Scripta is uit!

Tabula scripta is de titel van de nieuwe printeditie die vandaag is verschenen. Dit als tegenhanger van tabula rasa, een veel gebezigde term in de architectuur. Want het modernistische verlangen naar ingrijpende vernieuwing om utopische dromen waar te maken, vindt steeds minder vaste grond in de architectuur. De stad is geen onbeschreven blad, maar een vat vol verhalen - al dan niet in de vorm van steen. Daarop voortbouwen is steeds vanzelfsprekender. Vooral omdat sloop-nieuwbouw niet duurzaam is, maar ook omdat 'bestaande gebouwen mensen houvast geven' aldus Hubert-Jan Henket.

In deze printeditie onderzoeken we via projectbesprekingen, essays en interviews hoe we voortbouwen op het bestaande het best kunnen doen. Zo spreekt Jan Peter Wingender over een analoge benadering, zoals hij dat ziet hij het Schoenenkwartier in Waalwijk door CIVIC architects en Stadhuis Groningen door Happel Cornelisse Verhoeven. Dikkie Scipio pakt het anders aan en plaatste bij het KMSKA een nieuwe sterke architectuur tegenover de sterke architectuur van het bestaande.

Projecten

De projecten die we in dit nummer bespreken zijn:

Het nieuwe Schoenenkwartier in Waalwijk – een museum en kenniscentrum voor de leer- en schoenindustrie – is een toevoeging aan een monumentaal complex van de beroemde ‘baksteenarchitect’ Alexander Kropholler. Civic Architects ging het gevecht aan met deze dwingende erfenis.

De transformatie van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) was een werk van lange adem. In 2003 werd Kaan Architecten aangesteld als hoofdontwerper, en pas afgelopen september opende het totaal vernieuwde museum zijn deuren. Architect Dikkie Scipio van Kaan Architecten was al die tijd betrokken bij de monsterklus: ‘Een museumgebouw moet een viering van de kunsten zijn.’

In Delft wordt nog altijd hard gewerkt aan de gebiedsontwikkeling Nieuw Delft, rond de voormalige spoorzone, net naast het oude centrum van de stad. Na twintig jaar begint het project duidelijk vorm te krijgen. Nieuw Delft bevat verwijzingen naar de historie van de stad. Die zijn architectonisch soms plat, maar geven op stedenbouwkundig gebied kwaliteit aan het plan.

Happel Cornelisse Verhoeven restaureerden Stadhuis Groningen in oude luister en voegden er een nieuwe laag aan toe. In technische staat en duurzaamheid verslaat het menig nieuw gebouw.

Op het Eilandje in Antwerpen ontwierp Korteknie Stuhlmacher Architecten Campus Cadix: een middelbare school voor technisch en kunstonderwijs. Het project van 24.000 vierkante meter bestaat uit een nieuw schoolgebouw en twee monumenten uit de vorige eeuw. Het resultaat is een hedendaagse schoolomgeving waarin de gelaagde geschiedenis centraal staat.

Essays/interviews

Er wordt veel gebouwd in de middeleeuwse kern van Groningen. Hoe mengt deze nieuwbouw tussen wat er vaak al eeuwenlang staat? Fotograaf Ronald Zijlstra bracht het in beeld.

Sloop-nieuwbouw is niet meer vanzelfsprekend goedkoper dan renovatie. Erfgoed of geen erfgoed: alles heeft waarde – economisch, ecologisch, sociaal, maatschappelijk, vanuit het gebruik of cultuurhistorisch. Door al die waarden gewicht te geven in de evaluatie van een pand of gebied, ontstaat een ‘brede waardebenadering’. Karianne Vandenbroucke, architect erfgoed associate bij Rijnboutt, vat haar praktijkervaring samen in vier inspirerende tips.

Veel architecten zijn volgens Afke Laarakker kritisch over hedendaagse architectuur die het verleden lijkt te willen herhalen. De woorden die we voor die architectuur kiezen – nostalgisch, historiserend – hebben vaak een negatieve bijklank. Waarom diskwalificeren we nostalgische architectuur?

De voorgenomen sloop van ‘zijn’ Van Beuningen De Vrieze paviljoen van Museum Boijmans van Beuningen zit Hubert-Jan Henket niet lekker. Dat zijn ‘goede vriendin Francine Houben’ voorstelde het gebouw dan maar te verplaatsen misschien nog wel minder. Een gesprek met Henket over het luisteren naar bestaande gebouwen als eerste stap naar hergebruik of herbestemming. En over de omgang met zijn creatie in Rotterdam: ‘Soms moet je gewoon zeggen: I don’t take no for an answer.’

Brussel is een getraumatiseerde stad, volgestouwd met banale kolossen. Slopen is echter niet de oplossing, vindt Kristiaan Borret. Sterker nog, volgens hem moeten we met het oog op duurzaamheid juist meer laten staan.