Vaste (tentoonstellings)opstelling Arcam, Amsterdam - Dérive

Het Rotterdams-Brusselse ontwerpbureau Dérive ontwierp de nieuwe vaste tentoonstellingsopzet van architectuurcentrum Arcam in Amsterdam. Ze wonnen de bijbehorende 'open call' en zetten zich met hun ontwerp in op het verbeteren van de toegankelijkheid van het Arcam-gebouw en de omliggende openbare ruimte. Onder de noemer 'universeel maatwerk' optimaliseert Dérive de entree en de verbinding tussen de begane grond en de verdieping.

Toelichting Dérive | Beeld Maarten Nauw & Dérive

Arcam geeft twee keer per jaar ruimte aan (landschaps)architecten rondom een thema dat ontwerpvraagstukken verbindt aan maatschappelijke opgaven. In 2023 was Toegankelijkheid als ontwerpopgave het jaarthema. In de eerste helft van het jaar brachten Ed. Bijman en Séverine Kas de opgave onder de aandacht van ontwerpers en opdrachtgevers. In de tweede helft van 2023 evalueert Dérive de toegankelijkheid van zowel het interieur van deze nieuwe tentoonstellingsopstelling als de buitenruimte rondom Arcam. Ze zullen voorstellen doen om de toegankelijkheid van de publieke ruimte te verbeteren en het bevorderen van bewustzijn rond toegankelijkheid. De resultaten worden gecombineerd en gedeeld tijdens een publiek evenement deze winter en op de website van Arcam geplaatst.

Visualisatie ontwerp. Beeld Dérive
Visualisatie ontwerp. Beeld Dérive

Toegankelijk en aanpasbaar

Om het tentoonstellingsontwerp duurzaam en voor iedereen geschikt te maken, werkt Dérive met twee principes: aanpasbaarheid en toegankelijkheid. Aanpasbaarheid betekent in deze context dat de elementen van het ontwerp zo gemaakt zijn dat ze voor elke tentoonstelling op maat kunnen worden aangepast. Dat scheelt materiaal en afval. De toegankelijkheid wordt verbeterd door informatie op verschillende hoogtes te plaatsen. De gordijnen temperen het vaak harde licht en gerecycleerde vilten-panelen verbeteren de akoestiek.

Er is rekening gehouden met het voorkomen van de reflectie van materialen, harde hoeken of randen, en contrasten in kleur zorgen ervoor dat verschillende elementen beter te onderscheiden zijn. Tot slot is aandacht besteed aan het verbeteren van de leesbaarheid van de teksten door de woordkeuze (zoveel mogelijk vrij van jargon) en prettig leesbare lettergroottes.

Heringerichte galerie met blauwe verrijdbare meubels. Beeld Maarten Nauw
Heringerichte galerie met blauwe verrijdbare meubels. Beeld Maarten Nauw

Universeel maatwerk - Ruimte voor iedereen 

Dit tentoonstellingsontwerp geeft invulling aan drie ambities: het bewustzijn voor universeel ontwerp vergroten (1), de toegankelijkheid van Arcam verbeteren zonder het gebouw aan te passen (2), en de tentoonstellingsproductie verduurzamen en vereenvoudigen (3). Het ontwerp draagt bij aan optimaal gebruik van de ruimte en het verbeteren van de bestaande kwaliteiten van het gebouw. Daarbij hecht Dérive belang aan experiment en samenwerking.

Zo werkt het bureau samen met Maxime Prananto voor het maken van de aluminium kabinetten en het stalen raamwerk, en met Kukka Design voor het textielontwerp. De gordijnelementen zijn geïnspireerd op organische vormen en kleuren van biodesign met prints van door bacteriën gekleurd textiel. Het tentoonstellingsontwerp is modulair: met dezelfde elementen kunnen telkens nieuwe opstellingen gemaakt worden. Dat scheelt materiaal en afval. Het eindresultaat is een voorbeeld van universeel maatwerk.

Axonometrie van de opstelling. Beeld Dérive
Axonometrie van de opstelling. Beeld Dérive

Elementen van het tentoonstellingsontwerp 

In het tentoonstellingsontwerp staan twee aanpasbare systemen centraal: het ‘raamwerk’ en de ‘kabinetten’. Net als in het Arcam-gebouw zie je ook bij het tentoonstellingsontwerp hoe de verschillende elementen zoals panelen, schroeven, buizen op elkaar aansluiten. Zo bouwt het ontwerp voort op het industriële karakter van het Arcamgebouw. Door de aluminium constructie zijn de verrijdbare kabinetten licht van gewicht en kunnen ze gemakkelijk worden verplaatst.

Het modulaire wandraamwerk is flexibel in gebruik doordat je in alle gaten van de buizenstructuur op verschillende hoogtes horizontale en verticale panelen, teksten en schermen kunt bevestigen. Het verbindt, zowel visueel als inhoudelijk, de begane grond en de eerste verdieping. De gordijnen maken het mogelijk ruimtes te creëren, en delen af te schermen.