Toelichting OTH Architecten
Beelden: OTH en Herman van Ommen
Gesamtkunstwerk: spiegelen van kwaliteiten
Na de verwoestingen van WOII zijn rondom de Markt in Arnhem op geraffineerde wijze enkele nieuwe gebouwen ingepast, waaronder gemeentehuis, provinciehuis en rechtbank. Het Huis der Provincie (HdP) van architect Jo Vegter vormt het sluitstuk van dit bestuurscluster en ligt op de meest prominente plek tussen Markt en Rijn. Het wordt algemeen beschouwd als één van de top monumenten uit de wederopbouwperiode. Het is een waar Gesamtkunstwerk in de traditie van de Delftse School, waarin architectuur, interieur, kunst en nijverheid één geheel vormen. Kenmerkend is de combinatie van baksteenornamenten in de voor- en achtergevel en betonnen raamwerken in de zijgevels.
Het ontwerpteam hanteerde het gegeven van het Gesamtkunstwerk als uitgangspunt voor het nieuwe Gelders Huis. Kwaliteiten vanuit het monument komen daarom terug in de nieuwbouw en zijn vertaald naar de 21e eeuw. Soms vrij letterlijk zoals de gevelindeling, die is gebaseerd op de zijgevels van het monument, of het in het interieur en exterieur terugkerende thema van het zandlopermotief. Soms wat vrijer bijvoorbeeld in de ruimtelijkheid die in de nieuwbouw wordt gecreëerd middels vides en routes. Andersom zijn moderne elementen uit de nieuwbouw in het monument gebracht. Kunst en grafische vormgeving zijn net als zestig jaar geleden in de (interieur)architectuur geïntegreerd. Een mooi voorbeeld is het rode, blauwe en groene scherfmotief in historische karpetten in het HdP, dat in uitvergrote vorm terugkomt in de vloerafwerking van de werkomgeving.
Exterieur en interieur versterken elkaar
Vier spiegelende luchtbruggen van glanzend aluminium verbinden het HdP met de nieuwbouw; de grens tussen gebouw en brug vervaagt. De inrichting van de vier tot acht meter brede bruggen, zorgt ook in het interieur voor een vloeiende overgang tussen oud en nieuw. Een blauwstalen wand- en vloerafwerking vouwt zich hier tot informele ontmoetingsplekken.
Een belangrijke ingreep in de realisatie van Het Gelders Huis is de overkapping van de binnenhof van het HdP met een duurzaam luchtkussendak (ETFE). Het wordt gedragen door een lichtgewicht constructie van staven en kabels. Deze constructie zorgt ervoor dat het monument niet wordt aangetast, terwijl de oorspronkelijke ervaring van een buitenruimte behouden blijft. Midden in de nieuwe ontvangsthal staat een opvallend trapelement van blauwstaal, dat toegang biedt tot de Noordgalerij en de nieuwbouw, maar ook fungeert als receptiebalie, zitgelegenheid en boombak. Het blauwstaal keert als materiaal terug in alle verbindende elementen in het complex, onder andere in de trappen in de nieuwbouw en in het interieur van de verbindingsbruggen. Het vormt als hedendaags materiaal een passende toevoeging aan de materialen in het Gesamtkunstwerk van Vegter.
In de nieuwbouw zorgen een atrium met trappen en een patio voor interactie tussen de verschillende verdiepingen en afdelingen. Dwars door de nieuwbouw loopt een publieke wandelroute. Deze voert door de met glas omringde patio, van waar voetgangers zicht hebben op de werkomgeving en het restaurant.
‘Aan tafel bij de provincie’
Uitgangspunt in het ontwerp van Het Gelders Huis is om ontmoetingen tussen medewerkers en bezoekers en medewerkers onderling te stimuleren. In het gehele Gelders Huis is hiertoe het concept ‘aan tafel bij de provincie’ doorgevoerd. Met studenten van de ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten is een traject doorlopen om voor de veertien centrale huiskamers op de kantoorvloeren tafels te ontwerpen. Voorwaarde was het hergebruik van dertig eikenhouten ‘donor’ tafels die de provincie over had. Een studente van ArtEZ heeft de omtrekken van alle gemeenten in de provincie Gelderland uit de tafels laten zagen, door elkaar gehusseld en met verschillende soorten verbindingen aan elkaar gezet tot nieuw, grote tafels. In nieuwe vergaderzalen zijn, in lijn met de bestaande tafels, vergadertafels ontworpen met bladen waarin diverse soorten hout zijn ingelegd.
Spectaculair is de omloop rond de hof op de derde verdieping, vlak onder het nieuwe dak. Langs de gehele viderand vormt de ‘langste tafel van Nederland’ het hoogtepunt van het concept ‘aan tafel bij de provincie’. Gezamenlijk staan de tafels in Het Gelders Huis symbool voor het uitnodigende karakter van de provincie.
Het Gelders Werken
In Het Gelders Huis ging de provincie over naar Het Gelders Werken, een vorm van Het Nieuwe Werken waarbij een flexibel, meanderend werklandschap zonder gangen en hoeken de wens was. In het werklandschap hebben de projectteams hun werkbases en een diversiteit aan werkplekken. Speciaal voor Het Gelders Huis is een meubellijn ontwikkeld, bestaande uit verschillende bouwstenen van werkplekken die naar behoefte in de werkomgeving zijn ingepast. Voorbeelden zijn concentratiewerkplekken en diverse soorten samenwerkplekken.
Neutrale tinten, wit met houtaccenten, overheersen in de gebieden waar concentratie de boventoon voert. Waar de nadruk ligt op ontmoeten en samenwerken worden de kleuren feller en donkerder, met houten en zwarte accenten. De strategisch geplaatste ontmoetingsruimten, huiskamers, bieden steeds een ander zicht op de omgeving. Ze zijn onder andere georiënteerd op de Markt en de Rijn.
In het interieur van het monument is zeer zorgvuldig met de aanwezige historische structuren omgegaan, waarbij een mooie balans is gevonden tussen de relatieve geslotenheid van de oorspronkelijke architectuur en de wens om een open, modern kantoorconcept te creëren. Vergaderzalen en Statenzaal zijn evenals de kamers van Gedeputeerde Staten volledig gerestaureerd, inclusief oorspronkelijke afwerkingen, meubilair en verlichting. Op de werkverdiepingen (tweede en derde verdieping) zijn om-en-om historische prefab wanddelen verwijderd, zodat de oorspronkelijke gang herkenbaar blijft, maar tegelijk een open werklandschap is ontstaan. Bijzonder is de oorspronkelijke tekenkamer van het provinciehuis, gesitueerd in de toren van het HdP en slechts middels ronde daklichten van daglicht voorzien. In het nieuwe Gelders Huis is deze ruimte herbestemd tot vergadercentrum met inspiratieruimten.
