In een bosachtige omgeving werd met behulp van schaalmodellen onderzoek gedaan naar kustverdediging, aanleg van havens, Deltawerken, kanalen en rivieren, niet alleen in Nederland maar over de gehele wereld. Zo konden oplossingen voor waterbouwkundige vraagstukken in de praktijk worden getoetst.
Met de val van de Berlijnse muur in 1989 begon de wereld definitief te veranderen. De Nederlandse overheid achtte het niet meer opportuun verder te investeren in dit laboratorium. Voor een groot deel konden simulaties immers ook in computers worden nagebootst. In 1996 viel het doek voor dit onderzoekscentrum.
De sluiting van het Lab kreeg een geduchte ideologische lading mee. Zo zou de opvatting van maakbaarheid die eeuwenlang de strijd tegen het water had gekarakteriseerd, overtollig zijn geworden. Het paste in een tijd waarin de zorg voor de volkshuisvesting werd afgeschaft en een begin werd gemaakt met de deregulering van de ruimtelijke ordening. De ‘harde’ Deltawerken werden vervangen door ‘zachte’ of ‘natuurlijke’ methoden van kustbescherming.
In het bos zijn verschillende routes uitgezet, waarvan de leukste toch wel die langs alle schaalmodellen is. Deze worden inmiddels overwoekerd door de natuur maar zijn in een aantal gevallen nog goed te bekijken. Enkele van de schaalmodellen, waaronder die van de Nieuwe Waterweg, het Noordzeekanaal en de haven van IJmuiden, zullen worden gerestaureerd.
Je kunt het vergelijken met een bezoek aan de ruïnes in het oude Griekenland. De opstellingen verspreid in het bos vormen een herinnering aan lang vervlogen tijden, maar toch is het nog altijd mogelijk je die tijden voor te stellen.
Bij de entree, tussen bos en restaurant ligt de grote betonnen waterslagbak die diende als testlocatie voor de Deltawerken. In deze bak van 240x5x7 meter bootsten de ingenieurs golven (tot 2,5 m) na om de kracht van de Oosterschelde kering te onderzoeken.
Deze bak is op basis van een ontwerp van RAAAF en Lyon uitgegraven en blootgelegd. Uit de muren van de bak zijn betonnen panelen gezaagd, gekanteld en tegen de muren aangelegd. Het levert je als bezoeker bijzondere ervaringen op.
De broers Erik en Ronald Rietveld zelf reppen van ‘hardcore heritage’. Het gebouw wordt niet bevroren en zo ontdaan van zijn geschiedenis. De ontwerpers proberen deze geschiedenis juist tastbaar te maken door actief in te grijpen in een structuur in verval om zo het verleden een toekomst te geven.
In het geval van Bunker 599 in Culemborg deden ze dat door een betonnen bunker in tweeën te zagen en in de snede een route te situeren die de gesloten bunker transformeert tot een folie in het landschap.
Bij Deltawerk is gekozen voor een andere strategie door het dok uit te graven en te ontmantelen en de betonnen muren vervolgens te laten dansen. De golven die in de bak werden opgewekt, keren terug in de vorm van gekantelde en gedraaide beton elementen.
De bak vormt als het ware een ingrediënt voor ruimtelijke transformaties. Tussen de bewegende elementen zijn bijzondere ruimtes ontstaan die herinneren aan het werk van land art kunstenaar Robert Smithson. Ook zijn vergelijkingen mogelijk met het werk van architect Gordon Matta Clark die gebouwen door midden zaagde en met behulp van uitsparingen bijzondere ruimtelijke ervaringen wist op te roepen.
De ogenschijnlijke solide waterbak blijkt opeens een object te zijn, dat onder invloed van wind, storm, opkomend water en golven allerlei vormen kan aannemen en dus daarmee kwetsbaar is. Op impliciete wijze vertelt het kunstwerk dat Nederland niet maakbaar is. In lijn daarmee verwachtten de ontwerpers destijds dat de natuur de constructie volledig zou gaan overwoekeren. Van de korstmossen en planten op het beton is tot op heden echter nog geen sprake.
Deltawerken is een kunstwerk dat verschillende soorten van ervaring verenigt, zowel esthetisch, cognitief als kritisch. Bescherming is niet ingezet om de in verval zijnde structuren te conserveren maar om de toekomst te vieren. Opmerkelijk daarbij is dat ze niet de verschillende ordes van temporaliteit registreert maar vooral één tijdsorde naar voren brengt.
