Bij het opruimen van een boekenkast stuitte ik onverwacht op een boekje waarin de Oostenrijkse politicus Hannes Swoboda ondervraagd wordt over zijn betrokkenheid bij het Architectuurcentrum van Wenen (AZW) in de jaren tachtig en negentig. “Architectuur moet onderwerp van discussie en dialoog zijn”, zegt hij. In zijn optiek zijn werkelijk alle architectuurvragen even belangrijk.
Andere eeuw
Ofschoon ik deze tijd zelf heb meegemaakt, lijkt het een uitspraak te zijn afkomstig uit een andere eeuw. Ook nu is er volop debat maar nauwelijks meer over architectonische kwesties. Het debat gaat over andere zaken, zoals duidelijk werd in Baltimore deze zomer.
Prijsvraag Middle Branch Waterfront
Afgelopen jaar won Adriaan Geuze met West8 de prijsvraag voor het Middle Branch Waterfront van Baltimore. Het plan beslaat de 20 kilometer lange kustlijn van Middle Branch, van Port Covington, Westport, Cherry Hill, Riverside tot Brooklyn waar de Patapsco rivier uitmondt in de haven. Hier vind je industriegebieden en woonbuurten die zich geïsoleerd voelen van de rest van de stad.
Verbindingen
Het plan draait dan ook om verbindingen: het leggen van verbindingen tussen de zuidelijke stadsdelen onderling en met de rest van de stad en om het maken van nieuwe natuur met behulp van baggerspecie.
Sinterklaas feestje
Dit voorjaar belandde een foto van een Sinterklaas feestje van acht jaar geleden bij West 8 met drie zwarte pieten via een anonieme email op het bureau van de opdrachtgever en bij de plaatselijke media. Volgens hardnekkige geruchten is deze gestuurd door een wraakzuchtige oud-werknemer; iets wat door West8 zelf overigens niet wordt bevestigd.
Volksgericht
Het leidde tot opgewonden koppen in blokletters: “White supremacist colonial architect redesigns black waterfront.’ De discussie die daarna losbarstte ging niet over de inhoud van de plannen, maar mondde uit in een politiek volksgericht. West 8 zag de bui al hangen en gaf na ampel beraad de opdracht terug. Het gegeven dat West 8 haar steun heeft uitgesproken voor burgerrechten en inspanningen om racisme te bestrijden, wierp daarbij geen gewicht in de schaal.
Step away
In zijn ontslagbrief schreef Geuze: “As landscape architects, our mission is to help shape public spaces. We know that the spaces we design can create a groundswell of change and improve and celebrate a broad cross section of society. This is especially true of the Middle Branch. In an effort to not create a distraction for this critical project and to ensure it moves forward, we have made the difficult decision to step away.”
Professionele reactie
De reactie van Geuze is professioneel te noemen. Door de opdracht terug te geven en de eer aan zichzelf te houden, is direct de spanning van de zaak gehaald en daarmee vermoedelijk het project gered. Volgens Geuze heb je als consultant geen keuze. “You think, if it could theoretically undermine the dignity and integrity of your client and the place you work, then you have to take action and that’s what we did.” Geuze nam hiermee zijn verantwoordelijkheid en dat valt alleen maar toe te juichen. Maar toch is dat niet het hele verhaal.
Manifest
Volgens een architect uit New York die ik vorige week sprak, is West8 het slachtoffer geworden van de ‘cancel culture’, waar volgens hem niet tegen te strijden valt. Het manifest dat onlangs in Harper’s Bazar verscheen en waarin prominenten zich uitspraken tegen deze manier van vervolging, heeft vooralsnog weinig uitgehaald.
Cancel culture
‘Cancel culture’ staat voor het intrekken van steun aan publieke figuren en bedrijven als ze iets hebben gedaan of gezegd dat als verwerpelijk of beledigend wordt beschouwd. Het is van alle tijden. Zo joegen in de jaren 60 linkse studenten de filosoof Theodor Adorno de collegezaal uit, en verdreven hun collega-studenten in Nederland Wouter Buikhuisen van de universiteit. Groot verschil met nu is dat het gebeurt via de sociale media.
Nieuwe generaties
In de VS laat dit zich niet los zien van een breder fenomeen, namelijk dat nieuwe generaties aan de deur kloppen en de oude garde langzaam verjagen. Eerder overkwam dit Ian Buruma bij de New York Review of Books en Elysia Borowy-Reeder bij The Museum of Contemporary Art Detroit (MOCAD).
Te lage viaducten
Een andere, belangrijke factor is het racisme dat diep is doorgedrongen in de Amerikaanse samenleving. De stedenbouw van New York onder leiding van Robert Moses was bijvoorbeeld door een door racistisch. De viaducten over de wegen naar de nieuw aangelegde stranden waren bijvoorbeeld te laag voor autobussen, in de wetenschap dat in die tijd vooral de zwarte bevolking gebruik maakte van dat vervoermiddel.
Slachtoffer
Het is uitermate wrang dat een bureau dat geen deel uitmaakt van deze traditie, daar expliciet afstand van neemt en bovendien de figuur van Blackface sterk veroordeelt, slachtoffer wordt van diezelfde cultuur.
Access
De relatie tussen ras en stedenbouw is op dit moment in de VS heel intens. De vraag nu is vooral waar de zwarte stedenbouwkundigen en architecten zijn. Onder Amerikaans studenten bijvoorbeeld groeit de steun voor de eis dat 50% van de staf in het onderwijs zwart is. Dit laat goed zien waar het om gaat: access.
Lange weg
Wat dat betreft is een lange weg te gaan. Geuze zelf: “And the future is built also on actions in relation to diversity and inclusion. There’s a long way to go and we have to work hard together, standing strong together. That’s what we’re going to do. And based on that, you can make new alliances and projects, and that’s our focus.”
