Toelichting door Humblé Martens & Willems Architecten
In 2014 werden we benaderd door de Stichting Betrokken Wonen, die het eerste CPO project (Collectief Particulier Opdrachtgeverschap) in Maastricht wilde realiseren. Het stichtingsbestuur had een optie op een fraai stuk grond op het Sphinx-terrein, achter een oude fabrieksmuur grenzend aan het centrum van de stad. Het Sphinx-terrein was onderdeel van het Belvedere plan van Palmbout waarbij de CPO een van de eerste blokken was die in ontwikkeling ging.
Eerst maakten we een hoofdopzet, toen nog enkel in samenspraak met het Stichtingsbestuur en de Gemeente Maastricht. Dit schetsplan was een combinatie van een zeer flexibele invulling in combinatie met een sterk gestructureerd architectonisch beeld.
Het hoofdgebouw pakt de oude fabrieksmuur op en scheidt met een L-vormige beweging een besloten binnentuin af. In deze binnentuin staat het tuinhuis als een bijzonder volume dat over de stadsmuur terugkijkt naar de stad. De Oostgevel van het hoofdvolume begeleid de toegang tot het Sphinx-terrein en heeft een geheel eigen bewerking gekregen.
Materialisering
Dit hebben we ook in de materialisering opgepakt. We kozen voor het hoofdgebouw voor een baksteen die sterk aansluit op de oude fabrieksmuren in de omgeving. Door een subtiele profilering van het metselwerk aan de entreegevel krijgt het gebouw in zijn waarneming vanuit de straat en de aangelegen binnenterreinen en bijzonder karakter. De toepassing van een Franse kalksteen voor de accenten en de hoofdentree versterken dit beeld.
Het tuinhuis heeft een geheel eigen karakter gekregen als een witte betonstructuur en toont op eigen wijze de onderhuidse regelmaat van het gebouw. Vanuit de stad toont deze helder witte structuur zich achter de oude fabrieksmuur straks samen met de bomen van de binnentuin.
Dit eerste architectonische beeld liet een 3-tal wezenlijk verschillende vormen van wonen in de stad zien: Contact met de historische straat en de monumenten; uitzicht over het silhouet van de binnenstad en wonen in het tuinhuis achter de oude muur.
Vrije verkaveling
De hoofdopzet kent geen dragende wanden die beuken afscheiden, maar draagt van gevel naar gevel. Per verdiepingslaag is het hele gebouw hierdoor in grote mate vrij te verkavelen. Enkel de leidingschachten zijn gefixeerd. Een appartement is een ‘loft’ geworden, een vrij indeelbare lege ruimte. Door een slimme vloeropbouw zijn zelfs de buitenruimten naar wens in grootte en plek vrij te plaatsen, waarbij uiteindelijk zelfs loggia’s dwars van gevel naar gevel gerealiseerd zijn.
Door de compacte dubbele ontsluitingsstructuur heeft ook elke woning vrij zicht naar minimaal twee zijden zonder dat de privacy in het gedrang komt. De gevel is, ondanks zijn dragende functie, hiervoor maximaal opengewerkt.
Vrije woningplattegronden
Het ontwerpen van de vrije woningplattegronden samen met de individuele opdrachtgevers gebeurde in drie gesprekken bij ons op kantoor. Hierbij werden de eerste schetsen ter plaatse direct in een maquette schaal 1/50 vertaald. Zo kreeg iedere loft de eigen identiteit van haar bewoners met hun eigen beweegredenen. In plaats van de bouwnummers uit de seriematige woningbouw noemen we de woningen bij de naam van de bewoners.
Door het onderliggende basisgrid en de sterke expressie hiervan in de gevels door de betonribben en diepe negges had het gebouw een solide basiscompositie. Hierdoor konden we de bewoners in de keuze van de raamindelingen maximale vrijheid geven zonder dat de basiscompisitie verloren ging. De ingrepen van de bewoners hebben het gebouw zelfs een extra dimensie gegeven, die vantevoren niet bedacht of ontworpen had kunnen worden.
Duurzaamheid
Vanaf de start van het project werd er een hoge ambitie uitgesproken op het gebied van energetische duurzaamheid. Hierin is allereerst gekeken naar een hoogwaardige gebouwschil die een hoge transparantie combineert met een regulering van de zoninstraling. Op installatievlak is diepgaand gekeken naar de integratie van bijvoorbeeld WKO of lucht-warmtepompen en is er uiteindelijk gekozen voor een geïntegreerd pv-dak en een aansluiting op het stadsnet dat gevoed wordt door restwarmte van de naastgelegen papierfabriek Sappi.
