Tekst de Architekten Cie.
Deze uitdaging is niet enkel een architectonische kwestie, maar biedt een kans om de samenleving opnieuw vorm te geven. Door de vergrijzing en de woningnood beïnvloeden we sociale structuren en creëren we ruimte voor integratie, zorg en verbinding. Dit is niet slechts een ruimtelijk vraagstuk; het raakt de kern van hoe we samenleven. 'We ontwerpen niet alleen gebouwen, maar leggen ook de fundamenten voor een nieuwe, inclusieve maatschappij', voegt Vrieling toe.
Zet deze uitdaging om in een collectieve en architectonische innovatie
De wereldwijde impact van vergrijzende samenlevingen op onze steden en levens is zelfs voor goed geïnformeerde professionals moeilijk te bevatten. Dit probleem doet zich nu voor in veel westerse landen en zal, volgens de Wereldgezondheidsorganisatie, met enige vertraging ook de rest van de wereld bereiken. We staan voor een urgente uitdaging op het gebied van vergrijzing in steden, waarbij stadsplanning en architectuur centraal staan. We moeten een belangrijke boodschap overbrengen en een dringend beroep doen: ontwerp sociale steden die de snel vergrijzende bevolking omarmen en deze uitdaging omzetten in een kans voor collectieve en architectonische innovatie.
De Nederlandse situatie is de moeite waard om internationaal te delen
Vrieling en Sladoljev onderzoeken de noodzaak om dichte binnenstedelijke omgevingen te creëren die zijn afgestemd op toekomstige senioren – onze ouders, onze vrienden en onszelf. Het gaat om het ontwerpen van wijken die niet alleen leefbaar zijn, maar geliefd, met geschikte appartementen op de juiste plekken en met zorgclusters die naadloos zijn geïntegreerd in het stedelijk weefsel.
De Nederlandse situatie is de moeite waard om internationaal te delen. Tot aan het begin van deze eeuw had Nederland een van de meest uitgebreide en dure ouderenzorgsystemen ter wereld. Van de architectonische tijdperken van het structuralisme (de jaren zeventig) tot de periode van Superdutch Design (de jaren negentig) waren Nederlandse ontwerpers internationaal toonaangevend in het ontwerpen van door de overheid gepromote en nationaal gefinancierde verzorgingshuizen op grote schaal. Nu is daar nog maar weinig van over. Ouderen blijven zo lang mogelijk in hun eigen huis en zorgen voor zichzelf. Er zijn nog maar weinig verpleeghuizen over, bewoond door mensen met vergevorderde dementie of ongeneeslijke ziekten.
Sinds ongeveer een decennium zien we dat (lokale) opdrachtgevers en klanten voorzichtig woningbouw voor een vergrijzende samenleving opnemen in hun projecten. Toch is de benodigde hoeveelheid geschikte woningen voor senioren nog lang niet binnen bereik. Dit heeft ertoe geleid dat de Nederlandse regering heeft besloten dat een derde van de één miljoen extra woningen die nodig zijn (2023-2030) moet worden afgestemd op deze leeftijdsgroep.
De demografie legt een enorme druk op de internationale woningbouwagenda’s en benadrukt het belang van kennisdeling tussen de betrokken professionals.
De schaal van deze uitdaging vereist interdisciplinaire samenwerking
Laten we het cruciale belang van interdisciplinaire samenwerking benadrukken om te begrijpen wat de schaal van deze uitdaging daadwerkelijk vereist. We moeten zorgprofessionals, projectontwikkelaars, planners, architecten, gemeentelijke functionarissen, academici, docenten en studenten uitnodigen om kennis te delen, silo's af te breken en gezamenlijk de uitdagingen en kansen van het ontwerpen voor een vergrijzende bevolking aan te pakken.
Steden heruitvinden voor het tijdperk van vergrijzing. Steden waar het bruisende leven van de straten harmonieert met het gracieus verouderen, waar elke straathoek, elk gebouw en elk stadsplan geschikt is voor deze toekomst. Dit is een oproep tot actie en een uitnodiging om te innoveren op de meest menselijke manier. Laten we inspireren en samenwerken om in te spelen op wat overal hard nodig is. De toekomst van onze steden, samenlevingen en onze vergrijzende zelf hangt ervan af.
In conclusie: Het gaat vooral over de samenlevingen die we willen bouwen
Vergrijzing daagt ons uit om verder te denken dan het dagelijkse pragmatisme – of het nu politiek, bestuurlijk of projectmatig is. We pleiten voor een aanpak die de benodigde schaal als uitgangspunt erkent. En die daarbinnen bovenal sociaal en inclusief is.
Als we naar de toekomst kijken, zien we aanpasbare en veerkrachtige wijken en gebouwen die de veranderende behoeften van hun bewoners kunnen absorberen, ook ter ondersteuning van mensen met fysieke of cognitieve beperkingen.
'Het tijdperk van vergrijzing kunnen we daarnaast ook niet los zien van de uitdagingen van klimaat en technologische mogelijkheden. Goede oplossingen voor de grote hervormingen in onze economie, maatschappij en steden moeten met alle drie rekening houden', aldus Igor Sladoljev, architect en onderzoekleider bij de Architekten Cie. In dialoog met internationale specialisten en wetenschappers zijn we in The Architecture of Ageing een narratief gestart voor een stedelijk landschap dat zowel milieuvriendelijk als sociaal rechtvaardig is.
