Harm Tilman (1954, Rotterdam) is auteur, docent, moderator en zelfstandig redacteur op het gebied van architectuur en stedenbouw. Tot 2021 was Harm hoofdredacteur van het de Architect. Daarvoor werkte hij o.a. als coördinator en docent stedenbouwkunde aan de Academie van Bouwkunst Rotterdam.
Over de architectuurkritiek is veel te doen. Ofschoon er critici zijn die geen cent meer geven voor de toekomst van hun vak, is er paradoxaal meer architectuurkritiek dan ooit. Feit is dat niet alleen de architectuurkritiek maar ook de architectuur en de bouw in hetzelfde schuitje zitten van onderbetaling, ongezonde competitie en lange werkdagen. Maar er gloort hoop.
De Amerikaanse architect en hoogleraar Witold Rybczynski viel onlangs hard die sterarchitecten aan die vaak werken in steden waarmee ze niet bekend zijn en gebouwen maken die uit de toon vallen in hun omgeving. Rybczynski ontpopt zich als pleitbezorger van plaatselijk architectuurtalent, door hem voor de gelegenheid "lokatecten" genoemd. Echter niet de architecten, maar de architectuur zelf lijkt het echte probleem te zijn.
Volgens krantenberichten van de afgelopen maanden is de woningmarkt zich spectaculair aan het herstellen. Volgens tal van prognoses zal de bouwmarkt volgend jaar enorm aantrekken. Opvallend is de gelatenheid waarmee dit nieuws wordt begroet, alsof straks alles weer 'business as usual' is. Tegelijkertijd lijkt aan nieuwe ideeën, afgezien van enkele kleinschalige experimenten, geen enkele behoefte te zijn. De tendens is weer 'meer van hetzelfde'.
Afgelopen weken verkeerde ik in de gelukkige omstandigheid met een geweldige groep mensen een rondreis te maken door IJsland. We bezochten watervallen en maakten bergwandelingen, we liepen over gletsjers, we maakten jacht op walvissen en papegaaiduikers, we vergaapten ons aan geisers en lava erupties, en we zwommen in warmwatermeren. Maar de meeste indruk maakte toch de enorme verlatenheid van dit eiland.
In de samenleving wordt hoog opgegeven van de creatieve industrie en wordt de productie van designers en architecten sterk gewaardeerd en soms zelfs bewierookt, maar is tegelijkertijd sprake van een toenemende onwil om hier fatsoenlijk voor te betalen. Het investeringsniveau in de architectuur is in deze situatie behoorlijk uitgehold. Actiegroepen pleiten voor duurzame modellen ten behoeve van de opdrachtverlening.
Afgelopen mei werden in de Duitse stad Dessau, niet ver van Berlijn, de nieuwe Meisterhäuser (docentenwoningen) van het Bauhaus feestelijk geopend. Op het podium ontbrak directeur Philipp Oswalt, een van de drijvende krachten achter deze renovatie. Hieraan ging een moeizaam proces vooraf waarin de voorgenomen reconstructie van beide door Walter Gropius ontworpen huizen plaats maakte voor een reparatie waarin het begrippenpaar precisie en onscherpte een belangrijke rol speelt. Op het eerste gezicht heeft het ontslag van Oswalt niets te maken met de uitkomst van dit proces. Of toch wel?
Centraal Station, herhaalde mijn vriendin peinzend nadat ik haar had verteld daar dit keer over te willen bloggen. Wat moet je daar nu nog over schrijven? Een goede vraag, want over het station is al heel veel verteld. Het is een architectonisch pronkstuk, is de teneur van de meeste commentaren, maar ook is het op tijd en binnen budget gebouwd. Dat laatste is gezien de turbulente bouwgeschiedenis een klein wonder te noemen. De toegevoegde waarde van architectuur in dit project bleef tot nu toe echter onbesproken. Wat zou die zijn?
In de huidige bouwprocessen zouden architecten weinig te vertellen hebben, aangezien alle macht bij aannemers en constructiebureaus lijkt te liggen. Maar is dat ook zo? Het Mauritshuis te Den Haag, verbouwd en uitgebreid door Hans van Heeswijk architecten, laat zien dat het ook anders ook kan. Een architect kan bouwelementen wel degelijk naar zijn hand zetten. Voorwaarden zijn wel dat hij een actieve rol opeist in het procesmanagement en vakmanschap weet te verbinden met geld.
Nadat het preview publiek vorige weekeinde was vertrokken, keerde de rust terug op de terreinen van de Biënnale van Venetië. Deze Biënnale is minstens zo interessant en invloedrijk als de eerste die werd georganiseerd door Paolo Portoghesi in 1980 en het startsein was voor het postmodernisme in de architectuur, of die van Aldo Rossi uit 1985, die de belangstelling voor de stad en het stedelijke project aanwakkerde. De Biënnale van Koolhaas is te zien als een belangrijk en welkome bijdrage aan de vraag hoe de discipline nu zich kan ontwikkelen.
De Nederlandse architect Jaap Bakema leefde van 1914 tot 1981 en is een van de grootste architecten van de 20ste eeuw. Zeg maar de Rem Koolhaas van zijn tijd. Afgelopen week is de door de laatste samengestelde Architectuur Biënnale in Venetië geopend. Fundamentals richt zich op de architectonische elementen die iedere architect altijd en overal gebruikt en op de evolutie van de architectuur van de deelnemende landen gedurende de afgelopen honderd jaar. Volkomen terecht is in het Nederlandse paviljoen op deze biënnale door Guus Beumer en Dirk van den Heuvel een tentoonstelling aan Bakema gewijd.
