Harm Tilman (1954, Rotterdam) is auteur, docent, moderator en zelfstandig redacteur op het gebied van architectuur en stedenbouw. Tot 2021 was Harm hoofdredacteur van het de Architect. Daarvoor werkte hij o.a. als coördinator en docent stedenbouwkunde aan de Academie van Bouwkunst Rotterdam.
Architecten zijn per definitie optimisten. De Engelse architect Adam Caruso vertelde ooit dat als je architectuur maakt, je constructief bezig bent en te allen tijde positief probeert te denken en doen. In een tijd zonder optimisme is het echter moeilijk optimistisch te zijn. Hoe onterecht ook, architecten zitten in de verdrukking, zoals afgelopen week verschillende malen bleek.
De omzet van architecten is in 2012 harder gedaald dan in de bouwsector als geheel. Een belangrijke oorzaak van deze omzetdaling zijn de dalende tarieven die architecten in rekening (kunnen) brengen.
Na het Nieuwe Werken en het Nieuwe Leren hebben we nu ook de Nieuwe Architect. Het thema stond centraal bij de landelijke Architectendag van de BNA, afgelopen donderdag in Amsterdam. Vooraf was om de definitie van Nieuwe Architect al het nodige te doen geweest. De BNA zelf omschrijft de nieuwe architect als degene die met gebruikers praat. De reactie lag voor de hand: deed de oude architect dat dan niet?
Een jaar of tien geleden verhuisde ik naar een flat in de Voorhof van Delft. Op de tiende verdieping richtte ik met Mark en Henk het appartement in waarin ik nog steeds met plezier woon. Het woongebouw was ontworpen door Dirck Apon die in Nederland in de jaren daarvoor meer van dit type woongebouw had neergezet. Apon wekte aan deze flats zoals Porsche aan zijn auto's. Stapje voor stapje werd de plattegrond verbeterd en de details verder verfijnd.
In 2009 werd met veel feestgedruis de Caja Mágica in Madrid ingehuldigd. Het gebouw meet 100.000 vierkante meter, bevat drie sportzalen met een capaciteit van 12.000, 3.500 en 2.500 toeschouwers en tal van andere banen. Belangrijkste attractie van het complex zijn de twee uitschuifbare daken die het onmiskenbaar een eigen signatuur geven. Het gebouw kostte 294 miljoen euro, het dubbele van waarmee het enkele jaren eerder door de gemeenteraad was geloodst.
Waar sta jij als architect, vroeg ik Bas Liesker toen hij afgelopen week bij mij op bezoek was. Wij hebben een stap terug moeten doen, was zijn antwoord. De markt is helemaal veranderd en vraagt om een nieuw type architect. Deze nieuwe architect houdt nog steeds zijn tekenpen vast, maar treedt ook in contact met zijn eindgebruikers en probeert hun smaak en wensen te achterhalen. Liesker spreekt in dit verband van Consument Gericht Ontwerpen, afgekort tot CGO.
In de jaren zeventig van de vorige eeuw deed zich het merkwaardige verschijnsel voor, dat jongeren uit Europa naar het Midden en Verre Oosten trokken om daar rust, vrede en vooral zichzelf te vinden, terwijl omgekeerd de jeugd van India en andere Aziatische landen naar het westen trok om daar te studeren en rijk te worden.
Tien jaar geleden bezocht ik voor de eerste (en tot nu enige) keer Cuba. Het toeristische deel beperkte zich tot een smalle kustzone met all-inclusive hotels en bestond verder uit enkele enclaves in het binnenland. Het Cuba buiten deze dollareconomie was vele malen interessanter. Bij toeval stuitte ik in een winkel op een vergeten, vergeelde architectuurgids uit de jaren zestig die een onmisbare hulp bleek te zijn bij het opsporen en bezoeken van de moderne architectuur uit die tijd.
Toen ik in 1984 als bouwkundig ingenieur afstudeerde aan de TU Delft, was net in de jaren daarvoor de werkgelegenheid onder architecten compleet ingezakt. Grote bureaus die in de wederopbouw en woningbouw hun faam en voorspoed hadden opgebouwd, ontsloegen het grootste deel van hun personeel of gingen failliet. De kans om in deze afgeslankte bureaus nog emplooi te vinden was vrijwel nihil. Dus wat deed ik? Ik begon voor mezelf en ik zag wel waar de wind en de zee me zouden brengen.
"Wat vind jij nou van dat interview met Frits van Dongen in het fd.," vroeg architect Hans Ruijssenaars me afgelopen vrijdag bij de uitreiking van de Gyproc architectuurprijzen op de SS Rotterdam te Rotterdam. "Dat zeg je toch niet als de bouwmeester die verantwoordelijk is voor het rijksarchitectuurbeleid?" Van Dongen is de eerste Rijksbouwmeester die vindt dat er niet meer moet worden gebouwd. Van Dongen: "Nederland is uitgebouwd." 's Avonds herhaalde hij deze uitspraak in het televisie programma Nieuwsuur. Van Dongen wil stadsboerderijen in lege kantoorpanden.
