Dat duurzaamheid bij Origins Architecten deel uitmaakt van een bredere visie op het vak, blijkt uit het feit dat zowel de opdrachtgever als de architect deze ontwerprichting niet alleen uit puur idealistische motieven hebben gekozen. Voor de opdrachtgever was autonomie het belangrijkste uitgangspunt. Het echtpaar kweekt planten voor de Nederlandse markt op Sri Lanka, waar zij als gevolg van de onbetrouwbare energielevering hun eigen elektriciteit produceren door middel van zonnepanelen. Dit gevoel van onafhankelijkheid bevalt hen zodanig dat, toen zij de kans kregen om in Nederland naast hun Nieuwveense kassencomplex hun eigen woning te bouwen, zij ervoor kozen deze zoveel mogelijk in zijn eigen energiebehoefte te laten voorzien. Dat daarbij bijvoorbeeld de aanleg van een dure gasaansluiting kon worden vermeden, sloot perfect aan op hun onafhankelijke ‘tuindersmentaliteit’.
1 zonlicht; 2 regen; 3 pv zonnecellen; 4 winterzon; 5 ventilatie; 6 wateropslag; 7 grijs water; 8 opslag koude en warmte; 9 warmtepomp
Voor architect Jamie van Lede van Origins Architecten betekent duurzaam ontwerpen in de eerste plaats intelligent ontwerpen. Hij vindt daarbij onder andere zijn inspiratie in traditionele bouwwijzen, die vaak op een slimme manier gebruik maken van natuurlijke principes. Het ontwerp voor de eco-villa in Nieuwveen (nabij Nieuwkoop) doet dan ook denken aan de Hollandse schuren in de omgeving.
Het volledig houten uiterlijk van de woning is door Jamie van Lede niet bedoeld als expressie van het ecologische karakter ervan. Hij neemt dan ook stelling tegen de opvatting dat milieumaatregelen altijd zichtbaar zouden moeten zijn en tegen het geitenwollensokken-imago dat mede als gevolg daarvan aan de duurzame architectuur is gaan kleven.
De eco-villa is gebaseerd op een eerder ontwerp van Origins Architecten, ‘Het Elementenhuis', winnaar van een door SenterNovem uitgeschreven prijsvraag voor een extreem energiezuinige woning. In het Elementenhuis komen inheemse bouwwijzen en voorbeelden uit de natuur, zoals de opbouw van termietenheuvels, samen om optimaal gebruik te kunnen maken van de elementen ten gunste van het energiegebruik en binnenklimaat. Het Elementenhuis is niet, zoals de opdrachtgever aanvankelijk wilde, exact nagebouwd, maar vormde een flexibel uitgangspunt voor de toe te passen principes in de eco-villa. Het ontwerp is toegespitst op de specifieke locatieomstandigheden en gebruikseisen. Sommige gemaakte keuzes zijn misschien niet optimaal uit het oogpunt van directe milieubelasting, maar dragen door hun bijdrage aan gebruikswaarde of uitstraling wel degelijk bij aan de duurzaamheidswaarde van het project als geheel. Dit gebeurde bijvoorbeeld bij de keuze voor de bekleding van buitenwanden, kozijnen en dak voor FSC-gecertificeerd Western Red Cedar in plaats van verduurzaamd inheems vuren, waarvan de zichtbare knoesten voor de opdrachtgever ongewenst waren. Het resultaat is een aantrekkelijke schil die vergrijst en karakter krijgt met de tijd. De langsgevels en het dak zijn gepotdekseld aangebracht, in de kopgevels zijn de delen vlak aangebracht met naden ertussen en in een ritmische indeling die de achterliggende constructie weerspiegelt.
1 Western Red Cedar; 2 ruiter; 3 nokbeugel; 4 spijkerlat; 5 EPDM-folie; 6 HE180A; 7 isolatie 170 mm; 8 gording 71x246 mm hoh 800 mm ;9 Delta FASSADE; 10 gaasband; 11 HSB element; 12 aftimmering HEA; 13 stucwerk; 14 regelwerk 145x38 mm; 15 geïsoleerde kanaalplaat; 16 kantplank 65 mm; 17 nokken hoh 900 mm; 18 vilt Nevima Isovilt; 19 funderingsbalk; 20 zandcementdekvloer 50 mm; 21 druklaag 50 mm; 22 isolatie met gesloten cellen 65 mm; 23 anker stelregel; 24 HSB raamwerk; 25 Alusta D70; 26 bekistingsplaatvloer; 27 betonvloer in het werk gestort
De milieuprestaties van de eco-villa komen voor een groot deel voort uit logische ontwerpkeuzes. De grote glasoppervlaktes op het zuiden vangen de winterzon, terwijl de grotendeels gesloten noordgevel een buffer naar het buitenklimaat vormt. De overstekende dakranden vormen luifels tegen de hoge zomerzon en faciliteren tegelijkertijd de ventilatie van het dak. De woonruimte heeft een grote vide die een rol speelt bij de ventilatie, maar tevens een zee van licht binnenbrengt, voor het binnenklimaat (en beleving) minstens zo belangrijk.
Op installatiegebied is de woning een staalkaart van wat er mogelijk is aan duurzame maatregelen in een eengezinswoning: een grijswatersysteem voor hergebruik van regenwater, zonnepanelen op het dak, C02-gestuurde ventilatie en warmte-/ koude-opslag in de bodem in combinatie met lage temperatuurverwarming en koeling. Een belangrijk deel van de milieuwinst wordt echter behaald met kleine maatregelen die een goede prijs-kwaliteitverhouding hebben, zoals de toepassing van een warmtewisselaar voor het douchewater.
Door leefbaarheid en esthetiek als essentiële elementen van een duurzame architectuur te zien heeft Origins Architecten een markante woning in Nieuwveen weten neer te zetten waarbij de milieuprestaties niet als doel op zich moeten worden gezien, maar vooral als intelligente ondersteuning van het ontwerp.
