The Bank in Amsterdam door Rijnboutt

Door Harm Tilman - Op de hoek van het Rembrandtplein in Amsterdam staat een baksteengebouw op een granieten onderbouw, waarvan de hoek is geaccentueerd met een fraaie toren. Gedurende zijn bestaan als bankkantoor is het enkele malen verbouwd en fors uitgebreid. Hergebruik van deze burcht voor eigentijdse kantoren en winkels stelde de architecten Kees Rijnboutt en Frederik Vermeesch van Rijnboutt voor een uitdagende opgave. Terugbrengen in oude staat was geen optie, maar rücksichtslos verbouwen ook niet. Rijnboutt koos uiteindelijk voor een delicate strategie waarin het oude gebouw het materiaal levert waarmee het nieuwe als het ware is gecomponeerd.

Kantoorgebouw The Bank is gevestigd in het voormalige hoofdkantoor van de vroegere Amsterdamsche Bank (nu ABN/AMRO) op het Rembrandtplein. Dit gebouw is in 1926 in opdracht van deze bancaire instelling ontworpen door B.J. en W.B. Ouëndag, in samenwerking met H.P. Berlage. Nadat het was geopend in 1932, is het in de loop der jaren enkele keren verbouwd. Tussen 1966 en 1972 is het in volume verdubbeld en werd een dakopbouw toegevoegd, ontworpen door Henry Timo Zwiers, op basis van aanwijzingen van de toenmalige stadsbouwmeester Ben Merkelbach.1 Het gebouw stond sinds het vertrek van ABN/AMRO naar de Zuidas in 1999 lange tijd leeg.

The Bank in Amsterdam door Rijnboutt
Langsdoorsnede The Bank Amsterdam

In de oorspronkelijke plannen die deze ontwikkelende belegger samen met het Bouwfonds ontwikkelde, zou hier een hotel komen. Ook is nog even overwogen hier een stadsdeelkantoor te vestigen. In 2006 werd afscheid genomen van het Bouwfonds en is het plan opnieuw ontwikkeld. Tussen 2006 en 2010 is het in opdracht van Kroonenberg Groep getransformeerd van een gesloten burcht tot een modern en eigentijds kantoor- en winkelgebouw. Er wordt gemikt op de vestiging van internationale hoofdkantoren en winkels op een vloeroppervlakte van in totaal zo’n 40.000 m!. Deze zijn georganiseerd rond twee vides en liggen daarmee in een achtvorm. Het bestaande volume is geheel intact gebleven en alleen aan de tuinzijde is een nieuwe gevel aangebracht.

The Bank in Amsterdam door Rijnboutt
Bel-Etage The Bank Amsterdam

Een belangrijk onderdeel van het ontwerp is het openwerken van de gesloten plintgevels langs de Utrechtse- en Amstelstraat. Onmiddellijk achter de gevel bevond zich de bel-etage. Het gebouw had de uitstraling van een Florentijns palazzo waarin het geld goed was opgeborgen. Aan de Amstelstraat bevindt zich de ingang van de parkeergarage van The Bank. In de plint van het gebouw komen Ajax Experience, het restaurant Wagamama en een aantal winkels. In de arcade langs de Utrechtsestraat heeft Marqt zijn plek gevonden. Op de oorspronkelijk gesloten hoek van de Utrechtse- en Amstelstraat is door Rijnboutt een nieuwe monumentale ingang gemaakt.

The Bank in Amsterdam door Rijnboutt
Detail gevel. Het beeldhouwwerk is van Lambertus Zijl, die eerder met Berlage samenwerkte aan de
Beurs op het Damrak - Beeld Kees Hummel

De renovatie was een interessante, maar ook lastige opgave. Het energetisch verduurzamen bleek moeilijk in verband met de leeftijd van het gebouw. Veel aandacht is besteed aan de isolatie van de gevels, de keuze van h e t glas, de zonwering aan de zonbelaste gevels en de verlichting. Daarnaast werd het gebouw voorzien van een WKO-installatie. Alle maatregelen hebben ertoe geleid dat het gebouw nu een EPC heeft van o.89. Om de verhuurbaarheid op langere termijn te garanderen deed de ontwikkelaar extra investeringen, die hebben geleid tot een hoog afwerkingsniveau. De inpassing van de installaties betekende puzzelwerk en vergde een specifieke aanpak. Op de verdiepingen zijn verlaagde plafonds aangebracht en is het daglicht op zorgvuldige wijze naar binnengebracht.

De hoofdingang aan de Herengracht is in ere hersteld. Met een trap bereikt de bezoeker het tussenbordes op de bel-etage en van daaruit gaan twee licht ten opzichte van elkaar gedraaide roltrappen naar de eerste verdieping. Vanuit dit atrium heeft men toegang tot een dwarsgang die de kantoren op de verdiepingen ontsluit. Oorspronkelijk was het atrium een open ruimte over twee verdiepingen onder een glazen plafond. Bij de verbouwing in de jaren zeventig waar het gebouw ook zijn dakopbouw aan dankt, was deze dichtgezet. Rijnboutt brengt dit atrium terug, maar dan over de volle hoogte van het gebouw. De ontwerper zelf noemt het Larkin Building van Frank Lloyd Wright als referentie voor de geleding die in de binnenruimte is aangebracht.

The Bank in Amsterdam door Rijnboutt
De dakopbouw die is toegevoegd in de jaren zeventig, is gespaard en heeft een nieuwe bekroning van zink gekregen - Beeld Kees Hummel

Aanvankelijk was Rijnboutt van plan om de dakopbouw van Zwiers te slopen. Omdat deze in de redengevende omschrijving van het gemeentelijk monument wordt gezien als onderdeel van de geschiedenis van het gebouw en als een vroege en zeldzame uiting van structuralisme in de binnenstad, kon dit geen doorgang vinden. Rijnboutt heeft nu de kappen zo behandeld dat ze weer onderdeel zijn van het gebouw. Getracht is het structuralisme dat ten grondslag ligt aan de kappen te verzoenen met het monumentale kantoorgebouw uit de jaren twintig. Dit is gebeurd door de belijning, de uitwerking van de hoeken en het gebruik van het materiaal zink.

De verbouwing levert een groot aantal vierkante meters winkel- en kantooroppervlakte op en betekent een versterking van de Amsterdamse binnenstad. Het ontwerp van Rijnboutt gaat echter verder en entameert ook een proces dat zinvolle keuzes voor de stad heeft opgeleverd.

Lees ook: The Bank in Amsterdam door Rijnboutt