ARC20: Herbestemming en verduurzaming Bunker boerderij ZP7, Arnhem - Atelier Blik

Toelichting Atelier Blik - 1942 is de boerderij door de Duitse bezetter gebouwd op de Veluwe (Fliegerhorst Deelen) maar…niets is wat het lijkt. Een bunker vermomd als boerderij. In 1968 heeft de bunker er een verdieping en nieuw dak op gekregen. In 2019 onthulden we zijn ware aard. We zetten de oorspronkelijke dakvorm van 1942 terug en trekken zijn boerderij-vermomming uit. Resultaat is een robuuste grijze bunker met leien bekleed, diep liggende kozijnen en een dikke dakrand. Hierachter gaan twee duurzame woningen schuil. Dit project vertelt het verhaal wat de 5 omliggende rijksmonumentale bunkerboerderijen verbergen.

ZP7AB heeft door de jaren heen veel transformaties doorgemaakt waardoor het geen monumentale status heeft gekregen. Het is wel onderdeel van een monumentaal ensemble van 7 bunkerboerderijen gelegen op de heide (Fliegerhorst Deelen). Deze bunkerboerderij vertelt het verhaal die de rijksmonumentale boerderijen ernaast juist verbergen.

1942 | Een bunker boerderij
Niets is wat het lijkt. Een bunker vermomd als boerderij. Een buitenstaander ziet het niet. Alleen van binnen zijn de dikke wanden (55cm) te zien en voel je dat de luiken van massief staal zijn.

1968 | Gedeeltelijke sloop
Alles van cultuurhistorische waarde is bij dit pand in 1968 gesloopt: Kap werd gesloopt, goothoogte verhoogd zodat er een volledige verdieping op kwam, kozijn openingen lukraak en praktisch toegevoegd. Alleen de kelder, verdiepingsvloer en schoorsteenschacht bleven intact.

2019 | De naakte waarheid
We ‘trekken de boerderij vermomming uit’ en vertellen het verhaal van de Zeven Provinciën. Een dikke bunker wand vormgegeven in lei laat zien wat de 5 omliggende monumentale bunkerboerderijen verbergen.

2 woningen
De bunkerboerderij (laatste functie een klein legerhospital) is opgesplitst in 2 woningen. De schoorsteenschacht is bepalend geweest voor de verdeling van het pand. Het heeft geresulteerd in een speelse indeling door de Z-vormige scheiding, ying & yang vorm.

Ook in de architectonische ingrepen vullen ze elkaar aan. Beide woningen hebben aan de langsgevel 1 grote ingreep. In de voorgevel in de vorm van een pui die overloopt van dak naar gevel die de connectie dak en gevel nog meer versterkt. In de achtergevel door een grote insnede. Zowel de voor- als achtergevel zijn hierdoor verrassend wat door de vrije ligging ook belangrijk. Het pand is aan alle kanten zichtbaar.

Interieur
De kubus in het midden van woning 7A is naast een esthetische ingreep ook het technische hart van woning. Hier zit veel in verborgen zoals: balansventilatie, geluidsboxen, waterafvoer van bovengelegen natte ruimten en afgewerkt met akoestische panelen. Zo was er geen verlaagd plafond nodig in de omliggende verblijfsruimten.

De kubus is van binnen compleet wit, de buitenzijde is het volledig afgewerkt met akoestische panelen. Akoestiek is een belangrijk onderdeel in een woning, zeker als de ruimten in elkaar overlopen en er gewerkt is met glas, strak stucwerk en beton. Iedere ruimte grenst aan de kubus en maakt gebruik van de functionaliteiten van deze kubus.

Van een beperking tot kwaliteit
De akoestische panelen hadden een hoogte die niet tot aan het plafond reikten, dit zou resulteren in een vervelende naad. We hebben besloten de naad niet te ontkennen maar aan te zetten met een stalen strip. De stalen strip verbergt niet alleen de noodzakelijke overgangen van platen maar ook de kastdeuren en openingen worden ermee aangezet. Tpv de openingen kan er met magneten planten opgehangen worden. Resultaat is een mooi detail die de kubus nog meer speelsheid geeft. Zo kan een beperking van de maximale plaatlengte toch een kwaliteit worden.

Ook de betonnen vloer had dilatatievoegen nodig ivm scheurvorming. Ook deze beperking heeft geresulteerd in een kwaliteit. We hebben de vloer in 9 vlakken gesneden en ingelegd met messing. Ook hebben hier van het 'noodzakelijk kwaad' (namelijk het maken van een insnede in een prachtig gladde vloer) omgezet naar een kwaliteit. De Messing lijnen zetten de kubus in de ruimte extra aan en begeleiden de insnede en de kozijnen van de aluminium pui. Daarnaast lopen de lijnen door in de ruimten.

Verlichting
Er is gespeeld met licht. De verlichting in vide loopt door naar buiten. Er hangen 8 lange lampen in de vide die als druppels naar beneden vallen vervolgens nog 4 in hetzelfde ritme buiten in de insnede. De afstand tot het glas is gelijk waardoor het 's nachts een magisch beeld geeft door de spiegeling in de ruiten.

Daarnaast zijn alle inbouwspots meegestuct waardoor alleen de lichtbron zichtbaar is. Deze zitten in het plafond en in de wanden.

Kozijnen
Alle kozijnen zijn uit het zicht gedetailleerd zowel aan de binnenzijde als buitenzijde. Er is een insnede aan de bovenzijde gemaakt om de vouwgordijnen (duette plissee) in weg te laten vallen. Aan de buitenzijde zijn de kozijnen in de latten stramien gepositioneerd. Hierdoor lopen de latten precies voor de kozijnen langs en is ook hier alleen glas zichtbaar. Ook komen de latten in de nok in het midden uit. Er zijn dus geen happen uit de latten genomen maar het is uitgezet op een lattenstramien.... It's all in the detail.

Naast dat het esthetisch gezien een mooi beeld voegt het detail ook op energetisch vlak wat toe ivm luchtdichting en de extra isolatie aan de buitenzijde op het kozijn..

Bijdrage aan duurzame ontwikkeling
Energetisch adviseur | heeft voor de beide woningen een duurzame concept uitgewerkt

Dikke Jas | Het 55cm dikke metselwerk zorgt dat er binnen een constante temperatuur is, aan de buitenkant hebben we het vervolgens dik geisoleerd. Een nieuw dak (rc8) en de gevel (rc6) hebben we van buiten geïsoleerd.

PVT panelen | Onder de 75PV panelen liggen 32 watercassettes die via de warmtepomp de vloerverwarming en warm tapwater verzorgen. Daarnaast koelt het de PV Panelen wat een hoger rendement oplevert. Een vrij nieuw systeem waarbij je je dakoppervlak dubbel gebruikt.

Spanten | De prachtige oude gelamineerde spanten zijn bewaard na de sloop en aangepast tot spanten voor de nieuwe dakvorm

De schuur gemaakt van ons bouwafval | Van het dakbeschot, isolatie, kabelgoten, electra, kantoor-verlichting en de houten balken hebben we een grote schuur gebouwd. Alleen de poeren en Eternit dak is nieuw!

Kapotte leien | De gebroken leien hebben we uit de container gered en gelegd in de inpandige tuin

Varken 2020 | Samen met de buurt en onder leiding van Florentijn Hofman, hebben we van al het hout wat over was een groot varken (6m hoog!) getimmerd