Van 'louter functioneel' naar een mooi gemaakte stad
Beeld Jeroen Musch

Van 'louter functioneel' naar een mooi gemaakte stad

Al wekenlang loop ik met de vraag rond of stedenbouwkundige plannen wezenlijk zijn veranderd in het afgelopen decennium. Na Robbert-Jan van der Veen en Anne Seghers doet nu ook Rients Dijkstra een duit in het zakje. Allen antwoorden ze volmondig 'nee' op de vraag, al plaatsen ze wel vraagtekens bij de processen rondom die plannen. Dáár zit het pijnpunt, benadrukt Dijkstra.

Dat hier het pijnpunt zit, illustreerde Dijkstra treffend in ons gesprek: ‘We moeten voor een opdracht soms vijftig meetings inplannen, dus blijft er minder tijd en budget over voor inhoudelijke discussie. Ik vind dat zorgelijk.’ Stedenbouwkundigen werken niet anders dan tien jaar geleden, ze worden wel steeds meer overladen met administratief werk. ‘Het gevaar bestaat dat alles perfect op de rails blijft. Er wordt te veel op safe gespeeld.’

Dat is niet overal het geval. Ik bezocht deze maand de Groene Loper, het miljardenproject van Maastricht om de snelweg A2 te ondertunnelen en daarbovenop een park te realiseren. ‘Daar was durf voor nodig’, vertelt Edzo Bindels van West 8. Zo werd eerst het loop- en fietspad aangelegd voordat ook maar één woning van het project was verkocht. ‘De stad wilde het succes van het project eerst bewijzen.’

Dat is gelukt. De Groene Loper loopt van de binnenstad naar het buitengebied en verbindt over een tracé van zes kilometer wijken, publieke functies en vergeten erfgoed zoals Villa Kanjel met elkaar. Alle woningen zijn intussen verkocht. Ontwikkelaars maken al plannen voor meer woningbouw aan en rondom de loper.

Het doet mij terugdenken aan iets wat Dijkstra in ons gesprek zei: ‘Stedenbouwkundige plannen worden soms louter functioneel benaderd, terwijl ze uiteindelijk ook een mooi gemaakte stad moeten opleveren.’ Waarvan akte.

Veel leesplezier gewenst!

Reinoud Schaatsbergen

Reinoud Schaatsbergen

Vakredacteur stedenbouw

Reinoud Schaatsbergen is schrijver en redacteur. Binnen de Architect is hij vakredacteur stedenbouw, met specifiek aandacht voor gebiedsontwikkelingen, landschapsarchitectuur en de maatschappelijke impact van (stedelijke) omgevingen.

Ideeën, vragen of opmerkingen? Mail naar reinoudschaatsbergen@vmnmedia.nl

Winkelstraat in binnenstad van Almere. Beeld Maarten Feenstra en Richard Terborg

Wie neemt verantwoordelijkheid voor het tegengaan van stedelijke versnippering?

Vlak voor zijn aftreden wijst demissionair minister Hugo de Jonge nog eens meerdere locaties in het westen, noorden en zuiden van het land aan voor extra woningbouw. In een interview prijst hij dan ook de ambitie van het nieuwe kabinet om de jaarlijkse bouw van 100.000 nieuwe woningen door te zetten. Het enige wat ik proef, is kwantiteit. Een overkoepelende strategie die vragen beantwoordt als 'hoe dan?' en 'met welke kwaliteit?' wordt - opnieuw - overgeslagen.

De chemische fabriek Albemarle, die al 120 jaar in Amsterdam-Noord staat en tegen het Hamerkwartier grenst. Beeld Shutterstock

Symbiose speelt een sleutelrol in succesvolle woon-werkgebieden

Eerder dit jaar bezocht ik het Hamerkwartier in Amsterdam en sprak ik met supervisor Kristiaan Borret en projectmanager Bas van Rossum. Enthousiast deelden ze hun ambitieuze plannen voor het voormalige industriegebied, waar wonen, werken én industrie in een stadse mix moesten samenkomen. Het klonk haast te mooi om waar te zijn. Nog geen maand later liepen de plannen volledig spaak.

Het plein Svampen rondom de door Klas Anshelm ontworpen Malmö Konsthall. Beeld Sebastian Oddner

Er is behoefte aan een geweten van onze steden

Ontwerpen in goed dialoog. Na mijn interview met Jan Nauta over de Nederlandse aanbestedingscultuur is die uitspraak bij mij blijven hangen. Hij is met zijn bureau uitgeweken naar België omdat hij voor Nederlandse aanbestedingen niet 'de juiste cijfers' heeft. Risico's mijden lijkt voor opdrachtgevers belangrijker dan te kiezen voor vertrouwen en kwaliteit.

Voorbeelduitwerking van de hoogbouw in het Hamerkwartier aan de hand van een maquette. Beeld gemeente Amsterdam

Onvoltooide steden en ecosystemen met een 'stem'

Een paar weken terug sprak ik met Wouter Veldhuis, Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving, voor onze nieuwe podcast 'Over Architectuur Gesproken'. Ik stelde hem wat vragen over groeikernen en zo kwam ook de term onvoltooide stad voorbij. 'Een stad is nooit klaar, Reinoud', zei Veldhuis daarop terecht.