Eerst Napels zien en dan sterven. Dit gezegde begint in het licht van de huidige corona-crisis griezelig dicht de waarheid te benaderen. Daarom was het best roerend dat afgelopen vrijdag de bevolking van deze stad massaal gehoor gaf aan de oproep via sociale media om de balkons op te gaan en samen een groot gratis concert te geven. Napels zal nooit meer sterven, appte een Italiaanse vriend.
Sociale onthouding
Afgelopen vrijdag zou ik in Amsterdam lunchen met een architect uit New York. Maar toen hij eerder die week hoorde van het komende reisverbod van president Trump, sprong hij direct op het vliegtuig terug naar huis. De voor zaterdag aangekondigde lezingen van Rijnboutt en Zecc Architecten over hun bibliotheek Neude in Utrecht werden gecanceld. Vrienden uit Brabant zagen af van een al lang geleden gepland etentje vanwege wat ze in dat deel van het land sociale onthouding noemen.
Hoe eerder, hoe beter
Het zijn ervaringen die iedereen zal hebben. Sociale onthouding (of Social Distancing) is inmiddels wat ons allemaal is geadviseerd. Mensen wordt gevraagd of geadviseerd om zoveel mogelijk en zo lang als nodig is thuis te blijven en thuis te werken. Bedrijven, winkels, stations en nu ook scholen sluiten hun deuren. Ook hierbij geldt, hoe eerder hoe beter.
Bijeenkomsten afgezegd
In het bedrijf waar ik werk, hebben we alle bijeenkomsten en vergaderingen afgezegd en inmiddels werken we net als onze collega’s allemaal thuis. Dankzij apps en andere virtuele diensten die ons ter beschikking staan, is dat nauwelijks nog een probleem te noemen. Dat ligt geheel anders bij bijvoorbeeld mensen die werkzaam zijn in de zorg en het onderwijs. Maar ook daar wachten beperkingen.
Zelfredzaamheid
De verwachting is dat ook al zal deze vermoedelijk tijdelijk zijn, een wereldwijde recessie niet te vermijden is. Deze zal zeker ook de bouw en de architectuur treffen. Van ondersteunende maatregelen die het mogelijk maken de crisis door te komen wordt op de website van de BNA nog geen melding gemaakt. Wel wordt architecten opgeroepen weg te blijven van de bijeenkomsten die de Bond organiseert.
Reactie op pandemie
Hoe kan architectuur op deze pandemie reageren? Voor de hand liggend is dat architecten helpen bij de bouw van noodziekenhuizen en van faciliteiten waarmee verdere verspreiding van het virus wordt tegengegaan. Ook zien velen de corona-crisis als een aanleiding voor beschouwingen over de meer fundamentele handelingen die nodig zouden zijn.
Virtueel domein
Zo roept decaan en oud NAI-directeur Aaron Betsky in zijn blog op Architect architecten op om hun vaardigheden en kennis naar het virtuele domein te brengen. Deze wereld heeft zijn eigen logica en structuur, aldus Betsky, maar bezit geen kwaliteit. Aan architecten de taak “a feeling of belonging, of feeling at home, of making sense of the virtual space that we occupy for so many hours every day” te creëren. Architectuur kan deuren openen naar andere werelden; het loont volgens Betsky uit te zoeken wat hun discipline, logica en karakter is.
Irritante onderbreking
Ook worden veel grote architectonische evenementen uitgesteld. In zijn blog op ArchDaily typeert oud NAI-directeur het besluit van de Biennale van Venetië om de opening naar augustus te verschuiven als een kortzichtige en ongelukkige keuze. Ze laat het feit ongemoeid dat de Biennale vooral een architecten feestje is en het wekt de indruk dat de corona-crisis alleen maar wordt gezien als een irritante onderbreking van de voorbereidingen. Als je het zo speelt, is het ronduit een gemiste kans.
Hoe we samenleven
Volgens hem vormt de crisis een goede aanleiding na te gaan hoe we samen willen leven. Overheden vragen mensen binnen te blijven en zoveel mogelijk afstand te bewaren tot andere mensen. Volgens Bouman maken we geheel onverwacht een diepgaande transformatie mee van de ruimtelijke ordening waarin we leven. Bouman roept de architectonische gemeenschap hier niet voorbij aan te gaan. “Let's start these discussions now, right in the midst of the current frenzy, and spark an urge to the entire architectural world to reconceptualize how we live together.”
Nieuw begin
Li Edelkoort bepleit in Dezeen vanuit Zuid Afrika waar ze uit vrije wil in quarantaine is gegaan, voor een geheel nieuw begin. Volgens haar biedt de crisis volop kansen voor een beter systeem met meer respect voor menselijke arbeid en condities. "It seems we are massively entering a quarantine of consumption where we will learn how to be happy just with a simple dress, rediscovering old favourites we own, reading a forgotten book and cooking up a storm to make life beautiful.” Tegelijkertijd leidt de vertraging van de economie zichtbaar tot een beter milieu.
Bezuinigingen
Inmiddels doet niemand meer lacherig over de corona-crisis. Het besef dat ze een grote impact zal gaan hebben op het publieke leven, staat als een paal boven water. De transformatie van de ruimtelijke ordening wordt mogelijk versneld door deze crisis, maar is al langer aan de gang. Nog vorig jaar wees de bekende Italiaanse architect Vittorio Gregotti op de gevolgen hiervan. Extra wrang is, dat juist dit weekeinde bekend werd dat hij aan de gevolgen van het corona-virus is overleden.
Robuust gezondheidssysteem
Hoe het verder zal gaan, valt moeilijk te zeggen. Het vooruitzicht dat we straks mogelijk gescheiden van elkaar komen te leven in geïsoleerde kantoren, werkplaatsen en woningen, verdient zeker discussie. Voor nu is vooral de vraag in hoeverre ons gezondheidssysteem dat afgelopen jaren drastisch heeft moeten bezuinigen, voldoende robuust is en opgewassen zal zijn tegen de stroom zieken die komende weken is te verwachten.
