Afgelopen week vlamde de discussie op of doorwerken op de bouwplaats verantwoord is. Terwijl sommige bouwplaatsen sluiten, wordt op andere gewoon doorgewerkt. Zoals op de bouwplaats van de Zalmhaven in Rotterdam. Na een ochtend briefing waarbij alle regels in acht werden genomen, stapten de bouwvakkers vervolgens gemoedelijk met hun zessen tegelijk in de bouwlift.
Corona-protocol
Het lijkt gezien de gezondheidsrisico’s onbezonnen om door te werken, maar van een verbod willen bouwers niet weten. De reden is simpel, de meeste aannemers hebben het werk al ingekocht en hebben geen belang bij sluiting. Het werk moet echter op een veilige manier gebeuren, de reden dat aan een corona-protocol wordt gewerkt. Maar hoe hoe kun je veilig werken als je op een dak bezig bent en een multiplexplaat van 122 bij 25 wilt tillen. Dat kun je niet alleen.
Onmisbare bouwplaatsen
Zelfs al komt er een protocol, toch lijkt het een kwestie van dagen voordat bouwplaatsen en toeleveranciers worden gesloten. Te verwachten valt dat daarbij een uitzondering zal worden gemaakt voor ‘onmisbare’ bouwplaatsen, zoals werk voor de gezondheidssector, reparatie en onderhoud, vitale infrastructuur en brandveiligheid.
Hypothese voor transformatie
Bouwen is voor architecten belangrijk, in relatie tot de projecten die ze doen en de ideeën die ze daarin verwerken. De Italiaanse architect Aldo Rossi beschouwde ieder project als een hypothese voor de transformatie van de werkelijkheid. Met bouwen kom je verder, kun je zien of de veronderstellingen kloppen. Maar bouwen is ook het moment waarop je een project overdraagt aan de bewoners, de gebruikers, de samenleving.
Nieuwe realiteit
Afgelopen week sprak ik met architecten over hoe ze zich instellen op de nieuwe realiteit en wat hun verwachtingen voor de toekomst zijn. Dat levert geen rooskleurig beeld op. Zo verwacht Henk Hartzema de komende weken vraaguitval en ziet Thijs Asselbergs het somber in voor de kleine architectenbureaus. Joris Luchinger vreest dat het langer dan een half jaar gaat duren en dat het moeilijk zal zijn om de positieve energie zo lang vast te houden.
Vertrouwen in de toekomst
Maar wat me in al deze gesprekken ook trof, was het gevoel dat je de hoop in deze tijd niet hoeft te verliezen. Ook al valt het werk stil en dreigt een bouwverbod, toch houden ze vertrouwen in de toekomst. Asselbergs spreekt de hoop uit dat architecten de dingen blijven doen waar ze goed in zijn, namelijk nieuwe omgevingen maken. Ook Hartzema is hoopvol gestemden verwacht dat iedereen straks in staat zal zijn om groter te denken en meer verantwoordelijkheid te nemen. Een zelfde optimisme speelt bij Luchinger. Hij vraagt zich af hoe we zijn met zijn allen dingen beter kunnen gaan doen.
Verbondenheid en solidariteit
In de Financial Times van 20 maart verscheen een boeiend artikel van de Israëlische historicus Yuval Noah Harari. Zijn stuk laat zich lezen als een hoopvol pleidooi voor de toekomst. Harari analyseert in dit verhaal de huidige kansen en bedreigingen. Ze zijn verbonden met de persoonlijke en collectieve uitsluiting als gevolg van de sociale onthouding, het opnieuw sluiten van grenzen en de vernauwing van de horizon. De immanente gevaren van de technieken die worden ingezet om de epidemie te beheersen, zijn groot. Volgens hem is meer dan ooit behoefte aan onderlinge verbondenheid en collectieve solidariteit.
Manier van wonen en werken
De Corona pandemie is met niets wat de huidige generaties hebben meegemaakt te vergelijken. Het raakt iedereen in deze wereld, en het trekt zich niets aan van grenzen, nationaliteiten, rassen of politieke opvattingen. De gevolgen en het leed dat ze teweeg brengt, is vaak met geen pen te beschrijven. Ook begint door te dringen dat we onze manier van wonen en werken moeten veranderen.
Nieuwe nederzettingen
Zullen we na de crisis vanuit huis blijven werken of gaan we massaal terug naar kantoor? Hoe gaan we de spanning tussen verdichting en verspreiding, congestie en de-congestie oplossen? Gaan we door met de huidige verstedelijking aan de stadsranden, of richten we ons op bestaande steden en stichten we nieuwe nederzettingen en dorpen in de krimpgebieden?
Uitsluiting
Hoe lang de crisis zal duren is niet te zeggen. Wel is zeker dat alle veranderingen die nu worden ingevoerd, langdurige gevolgen zullen hebben. Harari laat zien dat een uitsluiting van mogelijkheden een uitvloeisel van de huidige situatie zou kunnen zijn. Hij roept op het niet tot hier te laten komen.
Hoop doet leven
Zijn oproep deed me denken aan een verhaal 'Het vaccin van de hoop' van de Portugese schrijver Gabriel Magelhães. Hij wees erop dat de huidige situatie ook een aansporing kan zijn om iets te doen aan “de woeste vraatzucht van het kapitaal”, kortom het mechanisme dat alleen geld de wereld voortstuwt. Hoop doet leven.
