Vorige week woensdag stapte ik uit op station Duivendrecht. Ik was op weg naar de filmstudio voor de corona-proof opnames met de drie genomineerden voor de ARC20 Stedenbouw Award. Eenmaal buiten het station overviel me een algeheel gevoel van desoriëntatie. De hoeveelheid wegen en viaducten die in alle richtingen lopen, maakte het mij onmogelijk te besluiten welke richting ik op moest.
Kris-kras infrastructuur
Toevallig maakt dit station, samen met de Arena en de Ajax Toekomst, deel uit van het plan De Nieuwe Kern, de eerste van de drie nominaties die ik in deze korte serie wil bespreken. De Nieuwe Kern komt te liggen in een gebied dat is opgebouwd uit oude polders en kris kras wordt doorsneden door uiteenlopende infrastructuur. De verkeersbelasting op het gebied is groot, onder de aanvliegroute naar Schiphol, met de nabijheid van de Arena en de snelwegen langs de randen.
Dwingende randvoorwaarden
Het is een typisch stadsrandgebied, met alle bijkomende fenomenen van dien. Zo is de gemeente Amsterdam bezig in dit gebied de grootste transferiumgarage van Nederland te positioneren. Ook zijn er plannen voor een terminal voor internationaal busvervoer in het gebeid. Deze mogelijke toekomst werpt zijn schaduw achterwaarts, in de vorm van dwingende randvoorwaarden. In dit sterk versplinterde gebied zijn bovendien drie grondeigenaren actief zijn, namelijk de gemeente Amsterdam, NS Vastgoed en Volker Wessels. Terwijl het plan op het grondgebied van de gemeente Ouder-Amstel ligt.
Samenhangend gebied met identiteit
De Nieuwe Kern moet uitgroeien tot een nieuwe wijk van 25 hectare met 4.500 woningen en 80.000 m2 kantoor- en bedrijfsoppervlakte. Ze is middels een netwerk van verbindingen sterk verankerd aan knooppunten van openbaar vervoer. Rond deze stations bestaan diverse mogelijkheden het gebied verder te verdichten. Het stedenbouwkundige plan is ontworpen door West 8, met als ambitie een stuk stad te ontwikkelen en van alle fragmenten een eenheid te maken. Het moet een samenhangend gebied worden met een sterke identiteit, niet een verzameling scherven.
Centraal park
Deze Nieuwe Kern is opgebouwd rond een centraal park met waterpartijen, dat in de lengterichting van het gebied loopt van de Amstel naar Amsterdam Zuidoost en dat de horde over de Holterbergweg neemt. Aan het park liggen de voorkanten van de woonwijken van waaruit het gebied verder kan worden ontwikkeld. Deze woongebieden kennen een zekere zonering. De aansluiting op station Duivendrecht biedt bijvoorbeeld de kans voor een gemengd stadsmilieu met combinaties van wonen en werken. Aan de westkant bij de Amstel is dan weer plaats voor diverse typen meer ontspannen woonmilieus.
Waterhuishouding
De waterhuishouding in relatie met de bodemproblematiek vroeg alle aandacht van de ontwerpers. Het gebied bestaat uit twee veenpolders, met een hoogteverschil van drie meter en met in de ene polder het grondwater op tien centimeter onder het maaiveld. West 8 stelt voor de slingerende dijk op te schuiven en in te korten. De ophoging bewerkstelligt dat het gebied in zijn geheel in de Venserpolder komt te liggen. Met een dergelijke robuuste waterhuishouding kun je een stad maken, en niet een verzameling scherven met een waterhuishouding die nauwelijks goed is te managen.
Overtuigend stedenbouwkundig plan
Al met al een overtuigend stedenbouwkundige plan met een framework dat een bruikbaar uitgangspunt levert voor stedelijke ontwikkeling in de komende 25 jaar. Pas als je beseft hoeveel belanghebbenden in dit gebied zijn betrokken, in combinatie met de uiteenlopende randvoorwaarden en de politieke druk om snel veel woningen te bouwen, slaat de schrik je om het hart. Drie grondeigenaars, twee gemeenten, betrokken ontwikkelaars, spoorwegen, infrastructuur: als het lukt die op één lijn te krijgen, zou sprake zijn van een klein wonder.
Ministerie van ruimte
In Nederland wordt nu veel gediscussieerd over een in te stellen ministerie van ruimte. Dit jaar nam de Tweede Kamer zelfs een motie aan waarin werd opgeroepen tot een terugkeer van VROM. De discussie over visie en regie is echter abstract en ingewikkeld. Staande voor station Duivendrecht bedacht ik dat die vraag eigenlijk veel eenvoudiger is. Hebben we de moed om stedenbouwkundige plannen te maken op plekken die nu nog niet zijn bebouwd.
Teken van beschaving
Ik zou zeggen, laat die minister van ruimte er komen en als een van zijn of haar eerste beleidsdaden de gemeente Ouder-Amstel een aanwijzing geven. Een dergelijk besluit laat zich uitstekend rechtvaardigen, gezien de al gepleegde investeringen in de metro- en treinstations, de optimale bereikbaarheid naar Utrecht, Amsterdam en Maastricht, de noodzaak maatregelen te nemen met het oog op klimaatadaptatie. Uiteindelijk zou zo’n besluit ook een teken van beschaving zijn, het startpunt van een stedelijke proces waarin de meest fantastische kansen worden gecreëerd.
Lees verder
