Door Harry den Hartog - Op dit moment zit ik in thuisquarantaine op steenworp afstand van People’s Square, het drukste plein van Shanghai. De zon schijnt door het dakraam, ik hoor vogels in plaats van stadsgeluiden, de lucht is strak blauw en om het kwartier klinkt in de verte een ambulance. Het is 8 maart en de stad Shanghai is zich langzaamaan aan het herstellen van de uitbraak van het coronavirus.
Wat vooraf ging
Op donderdag 17 januari had ik een etentje met architect Li Tao uit Wuhan na afloop van een workshop op de Tongji Universiteit in Shanghai waar ik les geef. We gaven daar beiden een lezing over het thema ‘smart density’. Li Tao kwam net terug van een langdurig verblijf in het buitenland en was onderweg naar Wuhan om familie te bezoeken vanwege het Chinees nieuwjaar. Zelf stapte ik twee dagen later in het vliegtuig eveneens om familie en vrienden te bezoeken, zoals ieder jaar.
Tijdens het eten spraken we nog kort over het virus dat al bekend was, maar we wisten niet hoe gevaarlijk en grootschalig het was. Begin januari vertelde mijn vrouw me al over een onbekende nieuwe longaandoening waarvan men toen dacht dat het door het eten van rauwe vis zou komen, en ze waarschuwde me geen sashimi te eten (ik eet graag Japans).
De Uitbraak
Op 23 januari ging Wuhan dicht. Reisrestricties en andere maatregelen volgden elkaar op in zeer hoog tempo. Op 27 januari hoorde ik dat de start van het nieuwe semester tot nader order werd uitgesteld. De universiteit belde me met het vriendelijke verzoek om voorlopig vooral niet naar de campus te komen en vroeg me waar ik me bevond en wat mijn reisschema was. Ik werd verzocht om dagelijks mijn temperatuur door te geven vanuit Nederland.
Op 30 januari riep de W.H.O. een “global health emergency” uit om fondsen voor bestrijding van het virus vrij te kunnen maken. Een dag later gooide Trump de deur dicht en bijna alle vluchten richting China werden geschrapt. Een Amerikaanse instituut waarvoor ik een serie workshops zou verzorgen met uitwisselingsstudenten mailde me dat hun hele programma kwam te vervallen.
Via WeChat stromen dagelijks vele tientallen chatberichten binnen over de ontwikkelingen. Omdat de meeste mensen binnen zitten en reizen zeer beperkt is heeft niet iedereen overzicht. Ook de internationale berichtgeving blijkt vol tegenstrijdigheden, zelfs bij gerenommeerde media. Meer dan voorheen lijken economische en politieke agenda’s de noodzakelijke aanpak van echte problemen hinderen, zowel binnen als buiten China. Het grootste probleem is een gebrek aan transparantie over wat er gaande is.
Een kantelmoment was 7 februari toen Dr. Li Wenliang aan de gevolgen van het virus bezweek, de arts die al in december alarm sloeg over de gevaren maar in eerste instantie werd genegeerd. Een filmpje wat hierna viraal ging is een directe reactie op deze gebeurtenis.
Hierna nam de openheid snel toe. Vanuit Nederland volgde ik de dagelijkse updates via wechat en zag vol onrust de besmettingsdichtheid op de kaartjes groeien.
Drie dagen voordat ik een gastlezing op de TU in Eindhoven zou verzorgen kreeg ik een verontruste vraag of ik wel gezond genoeg was en of de lezing al dan niet door kon gaan in verband met veiligheid van studenten. Ik was al ruim twee weken in het land en buiten Hubei waren geen bekende besmettingen toen ik vertrok uit Shanghai dat 700 kilometer verder ligt.
De terugreis
Op 30 januari belde KLM dat mijn terugvlucht geannuleerd werd. Na enkele wijzigingen kreeg ik een alternatief aangeboden met overstap in Seoul, dat toen nog veilig was, tien dagen later. Lieve vrienden boden mij onderdak, een zelfstandige kamer met eigen douche en toilet. Mijn vrouw zat nog in Shanghai maar waarschuwde voor het gevaar om iets op te lopen tijdens de terugreis. Afgaande op de berichtgeving dachten we nog dat de situatie zou verbeteren.
Niets bleek minder waar. Gezien de dramatisch ontwikkelingen in Seoul en nieuwe restricties om daarvandaan China in te kunnen werd de terugvlucht opnieuw gewijzigd. Uiteindelijk ben ik twee weken later dan gedacht via China Eastern teruggevlogen. Bij de gate op Schiphol werd twee keer mijn temperatuur opgenomen door Chinese inspecteurs. Tijdens de vlucht had iedereen een mondkapje op (die tijdens de maaltijd schichtig afging) en na aankomst liepen mannen in witte pakken een uur lang te controleren vanwege enkele medereizigers uit Italië. Na nog een lange procedure in de aankomsthal ging ik per DiDi (Chinese Uber) over een vrij lege snelweg naar huis.
In het Chinese openbaar vervoer en taxi zijn mondkapjes nu verplicht evenals in vrijwel alle openbare gebouwen, kantoren en malls. Bij entrees van gebouwen en metro staan vrijwilligers of ingehuurde krachten die bij iedereen de lichaamstemperatuur opmeten.
Tijdens de vlucht zat ik naast een chirurg uit Zweden. Hij vertelde me dat mondkapjes weinig zin hebben, ook niet in een vliegtuig. Mondkapjes zijn een teken van je verantwoordelijkheid nemen om te voorkomen om anderen te besmetten.
Vanuit de taxi zag ik in de stad redelijk wat mensen op de trottoirs lopen, maar minder dan gebruikelijk en zonder uitzondering met masker op, een enkeling zelfs gewikkeld in transparant regenplastic (het was al dagen droog). De chauffeur raakte mijn koffers niet aan en droeg ook een kapje. Ik betaalde contactloos vanaf twee meter afstand met mijn telefoon. Na uitstappen melde ik me bij het buurtcomité die opnieuw mijn temperatuur opnam.
