Alwetende mastermind of gevelregisseur?
Henk Hartzema. Beeld Hanna Veltman

Alwetende mastermind of gevelregisseur?

'Een Nederlandse Open Oproep is prima mogelijk', zei Francesco Veenstra op 29 augustus tijdens een debat over de aanbestedingsmethodiek. Dus, waar blijft hij? Ik was niet de enige in de zaal die zich dat licht verontwaardigd afvroeg. Een kwestie van makkelijker gezegd dan gedaan, leerde ik toen ik mij in de voors en tegens ging verdiepen.

Voor veel architecten is de Open Oproep een heilige graal. De door de Vlaamse overheid geïnitieerde aanbestedingsprocedure zet architectonische kwaliteit voorop. Mede door de versoepeling van de gewraakte referentie-eisen kunnen meer architecten aan opdrachten meedoen. Maar de crux zit hem in de wil en de sturing van de opdrachtgever. Daarom kan volgens rijksbouwmeester Francesco Veenstra een Open Oproep in Nederland ‘nooit de vorm aannemen zoals we die in Vlaanderen zien. We zijn hier niet meer gewend om op basis van een goede klik zeven jaar lang samen te werken.’

In Nederland verschuilt menig opdrachtgever zich achter juridische procedures en strak afgebakende voorschriften. In de hoop dat daar een betaalbaar en functioneel ontwerp uitrolt dat er misschien ook nog goed uitziet. Veel architecten vrezen dat hun rol zo steeds verder wordt ingeperkt tot die uiteindelijk niet meer is dan een gevelontwerper.

Is dat erg? Stedenbouwkundige Henk Hartzema denkt van niet. ‘De tijd van de architect als alwetende mastermind is voorbij’, zei hij in de podcast Over Architectuur Gesproken. ‘Dank God op je blote knieën dat je een gevel mag ontwerpen.’ Ik stond even versteld van zijn uitspraak, tot hij verdere uitleg gaf: ‘Gevels, entrees en architectonische details zijn heel relevante zaken voor de gebruiker. De architect kan de regisseur zijn die alles overziet op vlak van maat, schaal en tactiliteit. Dat is een schone taak.’

Het is maar hoe je het bekijkt.

Lees mijn editor’s choice van deze maand!

Groeten,
Reinoud

Reinoud Schaatsbergen is schrijver en redacteur. Binnen de Architect focust hij zich op de ontwerppraktijk en stedenbouw, met specifiek aandacht voor gebiedsontwikkelingen, landschapsarchitectuur en de maatschappelijke impact van (stedelijke) omgevingen.

Ideeën, vragen of opmerkingen? Mail naar reinoudschaatsbergen@vmnmedia.nl

Houtrak (l). Beeld Anna Odulinska en Kop van de Boezel. Beeld René de Wit
Editor's choice

Laat architecten toch ontwerpen!

'Het ontwerpplezier spat er van af', schrijft Emmanuel van der Beek over de Kop van de Boezem, het nieuwste project van Happel Cornelisse Verhoeven en het eerste woongebouw in hun thuisstad Rotterdam. Met bakstenen kolommen, vensterbanken en lateien van gestraald beton en een fries van verzonken baksteen. De gevel lijkt te zeggen: 'Laat architecten toch ontwerpen!' aldus Van der Beek.

Plankaart van het ontwerp van Shift, Lola en Marlies Rohmer voor Campus Esserberg. Beeld Shift, Lola en Marlies Rohmer
Editor's choice

Een goede tender? Neem een voorbeeld aan gemeente Groningen

'Via een open procedure publiek werk aanbesteden, creëert een kansenveld voor architecten. Maar de voorwaarden waaronder zo'n aanbesteding wordt uitgevoerd, kloppen vaak niet.' Door deze woorden van Jan Peter Wingender van Office Winhov ben ik diep in het konijnenhol van de tendercultuur gedoken.

Overbrug in het Museumpark, RAM. Beeld Ossip Architectuur Fotografie
Editor's choice

'Zonder draagvlak is elke transitie een strijd'

'Stop met klagen en sluit je aan!' Aric Chen, directeur van het Nieuwe Instituut, is het commentaar dat er binnen het Nieuwe Instituut te weinig aandacht voor architectuur is zat. Volgens hem besteedt de instelling voldoende aandacht aan architectuur, ook op de nationale schaal. Een groep architecten zegt juist het tegenovergestelde.

V.l.n.r. Annegien van Dijk (Beeld Edward Hermans), Robbert Jan van der Veen (Beeld Joep van Aert), Willem van Genugten (Beeld Frank Hanswijk), Jeroen de Willigen (Beeld BNA)
Editor's choice

Toenemende wettelijke complexiteit dwingt ontwerpers tot specialiseren

'Ik geloof niet dat we terug kunnen naar een situatie waarin elke architect alles kan ontwerpen.' Dit citaat van Annegien van Dijk van Brique Architecten is de afgelopen weken bij mij blijven hangen. In het stevige debat over de aanbestedingscultuur wordt vaak gepleit om de regels te versoepelen, zodat ook jongere of meer onervaren bureaus een kans krijgen om bijvoorbeeld een onderwijs- of publiek gebouw te ontwerpen.